Signàl

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Al Signàl (nóm sientìfic Sus scrofa, Cinghiale in itagliàṅ) 'l è 'n mamìfar salvàdag ch'al magna da tut e l'è na bèstia ch'l è imparentàda c'n al nimàl. Al viṿ in Európa e in Àśia anc se pò 'l è stâ purtâ anc in dal nòrd-èst dl'Austràglia e a Dixie in di Stat Unî, paéś in du 'l è cgnusû cuma razorback o wild boar. Al s cata facilmènt anc in Sud-Amèrica e in Sènt'r-Amèrica.

Da sèmpar ugèt dla casa da part d'l óm par via dla sò carna bòna, ch'la sarvìs anc par preparàr di sûg o al ragù, 'l è na bèstia difìcila da ciapàr parchè l'è rabìda in dal cumbàtar e l'è anc bòna 'd masàr i cristiàṅ murśgànd-i a mòrt^[1] ^[2].

Al gh'à na tèsta lunga e strica, uréci in élt e di pēi dapartùt ch'i vànan da 'l maròṅ a 'l négar. In di pē, piutòst curt e sutìi, al gh'à di sòcui ch'i gh parmét'n ad curàr dimóndi fòrt. La sò cóa la n è minga fata a tirabusòṅ, cuma qvéla di sò cuśèṅ gigiōi, ma l'è drita anc se minga tant lunga. Al gh'à na pèl ch'la gh fà da gus tant ch'l'è bòna 'd prutéś'r-al da i murśgòt dal bisi a part al grugn ch'l è più téndar.

A part i masć vèć, al viṿ in branc (masć śōvan da na banda e fémni c'n i signalèṅ da cl'atra) e 'l vîṅ fóra 'd nòt par magnàr druànd al naś e gl'uréci piutòst che gl'òć. In bóca al gh'à quarànta-quàtar dènt e i sò canèṅ i èṅ dimóndi śvilupâ, i crèsan sèmpar, tant ch'in di masć i gh sàltan anc fóra par la bóca.

Par difénd'r-as da 'l cald e da gl'insèt e par srar al fridi a gh piàś spultiàr-'s in dla śmalta ma in tut al manéri i n èṅ minga dal bèsti muśnènti parchè i s pulìsan da par lōr, lcand-as o ciapànd incòst a dal maśàgni o a di àlbar par rasćiàr via incòsa.

Durànt al dè i pònsan dènt'r a di buś ch'i s fànan lōr e ch'in Invèran i impinìsan cun dal fój séchi o cun di stéc. Al fémni i vàṅ in calōr tuti insém tri vòlti 'l an par far di fiōi insém. I masć i sèntan 'l udōr e i rìv'n in présia e s'l è 'l caś i cumbàt'n anc fra lōr. Dòp sènt-quìndas dè al fémni gravdi i parturìsan e i sò signalèṅ, prima 'd dvint'r indipendènt dòp sèt méś a 'l incìrca, i armàgnan sèmpar sèg. Chi lōr i s cgnósan facilmènt par via dal culōr marunsèṅ cun dal righi più ciàri lung la schina.

Cla bèstia chè l'è bòna 'd incruśàr-'s anc c'n i ninét che quànd i èṅ lìb'r i ténd'n a dvintàr selvàd'g anc lōr. In natùra 'l signàl al scampa in mèdia déś an, se tirâ sù da 'l óm invéci al pōl rivàr anc a trénta.

Culegamènt estéran

(IT) Al signàl in sal sit dla Treccani

Àtar prugèt

Wikiquote contiene citazioni di o su Signàl
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Signàl

Nòti

↑ Tri d'l Isis masâ da i signài in Iràq Agi, 26 'd Avrìl dal 2017
↑ Di signài i salt'n adòs e i cópan 'n óm a Cefalù: sò mujér l'armàgn frida méntar la pruàva a salvàr-al Il Fatto Quotidiano, 8 'd Agóst dal 2015

Animali della campagna emiliana (tradurre)

[1] Tri d'l Isis masâ da i signài in Iràq Agi, 26 'd Avrìl dal 2017

[2] Di signài i salt'n adòs e i cópan 'n óm a Cefalù: sò mujér l'armàgn frida méntar la pruàva a salvàr-al Il Fatto Quotidiano, 8 'd Agóst dal 2015

[1]

[2]