Ragn
C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś | ![]() |
Artéccol in dialètt mudnés
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Victorian_funnelweb.jpg/160px-Victorian_funnelweb.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Archindae_characters.jpg/260px-Archindae_characters.jpg)
I ragn (Araneae, ragni in italiàn) i èṅ dal bèsti ch'i faṅ part ad 'l órdan di aràcnid ch'al mét insém 109 famìji e 41.719 spéci in tut.
I ragn i gh'ànan òt śampi e un còrp divìś in dū pès: cefalotorace e opistosoma. Al sò budèli i èṅ acsè strichi ch'i ragn i n pōlan minga magnàr gnanc un bcòṅ sòlid ma i gh'aṅ biśogn ad far-al dvintàr lìquid par mèś 'd enśìma digestìṿ tut suo. I ragn i n gh'aṅ minga di muscùi ch'i s pōlan téndar e i s mōvan cambiànd la presiòṅ dal lōr sistéma idràulic.
La tlaréda di ragn la pōl èsar cunsideràda ad un livèl più grand in cunfrònt a tut i materiài sintètic in circulasiòṅ: l'è più alśéra e anc elàstica.
Caraterìstichi generàli
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Pholcus_phalangioides.png/220px-Pholcus_phalangioides.png)
A gh'è sōl na spéce ad ragn ch'la magna i vegetài, tut chi atri i èṅ carnìvuri: i pōlan magnàr di atar ragn o di insèt. I ragn grôs i gh la càvan a magnàr anc di uśèi o dal luśèrti.
I ragn śóvan i śòntan a 'l sò magnàr al nètar mèntar quéi più grand i sarnìs'n invéci al pòlin.
Dimóndi ragn i dróan al vlèn par tgnir férmi al sò vitmi e anc 'l óm al gh'à da star-'g atènti.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Katnik_domowy_Tegenaria_domestica2.jpg/180px-Katnik_domowy_Tegenaria_domestica2.jpg)
In di masć i pedipalpi (òrgan ch'i s càtan davśèṅ a la bóca o subìt sóta) i s èṅ mudificâ a sirìnga e i sarvìsan par fecundàr al fémni. Par far cal lavōr lè, i masć i gh'aṅ da tgnir i sò òć vèrt dimóndi parchè i vàn'n in a risć 'd èsar magnâ in cal mèntar.
I nòstar ragn
I ragn più cumùṅ dal nòstri bandi, a s i cata facilmènt in dal cà, i èṅ i ragn balerèṅ (Pholcus phalangioides). I èṅ di ragn ch'i spètan che 'n insèt al s taca atàc a la sò tlaréda, pò i gh vànan adòs e i gh faṅ un sarcòfag ad fìi 'd intóran. Quànd 'l insèt 'l è mòrt, i al màgnan.
'L àtar ragn ch'a s cata da spés 'l è al ragn dal cantìni o ragn dal dvinèl (Tegenaria domestica).
Al viṿ in dal sò gnal fat a tub, vèrt in dal dū bandi. Quànd na qualc bestiulìna (in gènar, di insèt o di àtar ragn) la casca in dla tlaréda, la Tegenaria la sa gh buta adòs e la morśga a ripetisiòṅ e dòp la la pòrta dèntar par magnàr-la cun còmad. Quànd l'à finî ad far-al, la buta fóra i scart. A 'l ragn dal dvinèl a gh piàś i pòst bèi frésc e ùmid (cum al cantìni e i seminterâ).
anatra | barbagianni | bue | pidocchio | bigattino | biscia / serpe | baco da seta / bombice | rospo | cane | cappone | cavallo | capra | cuculo | coniglio | cornacchia | asino | ape | formica | gallo | gallina | gatto | gazza | grillo | lupo | ramarro | lepre | chiocciola / lumaca | lucertola | maiale | mosca | merlo | mulo | talpa | porcellino | oca | pipistrello | topo / sorcio / ratto | farfalla | passero | pettirosso | pecora | piccione / colombo | pulce | ragno | rana / ranocchio | riccio | rondine | scarafaggio | cinghiale | tignola / tarma | tarlo | tafano | tacchino | vacca | volpe | cicala | zanzara | civetta