Tavàṅ

(Reindirizzamento da Tafàn)
C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś Emiliàn

Artéccol in dialètt mudnés

Un tavàṅ pugiâ in sna préda
Un masć ad tavàṅ


Al tavàṅ (Tabanus bovinus, tafano in italiàn) 'l è 'n insèt dìtar dla famìja di Tabanid.

Descrisiòṅ

Al sumìlia dimóndi a na mósca ma 'l è più tracagnòt e grand (al pōl rivàr a èsar lung fiṅ a 2,5 cm) ad culōr griś ch'al dà in sal śal e cun di òć grand.

Sōl al fémni i ciùcian via 'l sangṿ da 'l bèsti (e dal vòlti anc da i óm) a difarénsa di masć ch'i èṅ fitòfag (i màgnan la linfa e i sûg di fiōr). Quànd c'l insèt lè al punś al fà dimóndi mâł e la pèla dla vitma la s infìa tuta tacànd a far spiùra parchè al bśi dla bóca 'l è bèl grôs e al dà fastìdi a i nèruv. La fémna la pōl pùnś'r anc pasànd p'r i vistî parchè la s inśégna.

Cla bèstia chè la n dà minga in d'l òć quànd la vōla parchè la n s fà gnanc sintìr, dònca 'l è difìcil far a mènt quànd la mòrśga, un quèl ch'a sucéd sōl ad dè in tut al manéri.

Habitat

Al tavàṅ al viṿ a l'òra: in dal pastùri, in di prâ, in di bòsc, in di ciûś e in dal stali, pòst in du al pōl catàr al bèsti pîni ad sangṿ (cavai, vachi, tòr). La fémna dal tavàṅ la i culpìs da Maǵ a Agóst, specialmènt in di dè cald bujìnt e dimóndi umid.

Batàja cónt'r i tavàṅ

Al grugn 'd un tavàṅ

Batajàr cónt'r i tavàṅ 'l è impusìbil, a n gh'è gnint da far. I mutìṿ i èṅ qvist chè 'd sóta:

Na puntùra 'd un tavàṅ a la gamba
  • A n s pōl minga far fóra 'l larvi purtànd-'s avànti c'n al lavōr;
  • Al fat ch'i tavàṅ i sa sparpàjan dimóndi in d'l ambînt a rénd inùtil druàr di vlèṅ anc parchè i èṅ un perìcul par l'ària e par la tèra;
  • A gh'è da vansàr ad pinsàr ad métar dal baréri parchè 'l insèt al vóla dapartùt in di spasi avèrt.

Par difénd'r-as a gh'è sōl da druàr di prudót da dar-'s adòs ch'i gh daṅ fastìdi par via 'd 'l udōr. Cla diféśa chè però l'è bòna sōl par 'l óm e minga p'r al bèsti anc parchè la vîṅ a custàr dimóndi. Inólt'r a s pōl anc druàr di vistî ciàr parchè al tavàṅ 'l è atràt da i culōr scûr.

Quànd a s vèṅ murśgâ, par far pasàr al dulōr e śgunfiàr al bugn, a gh'è da mét'r-ag insìma dal pumàti antistamìnighi e anc antibiòtighi.


Animali della campagna emiliana (tradurre)Bèsti ed la campâgna emiliânaBisti d'la canpâgna emigliènaBèsti dla campagna emiglianaBesti d'la campâgna emiliana

anatranâderanàdranàdranàdör | barbagiannibarbagiânbarbazànbarbagiàṅ | bue | pidocchiopiōcbdòcpiôc'bdòc | bigattinobigatèinbigâtbègatèṅ | biscia / serpebésabessabéssabîssa | baco da seta / bombicebèigh da sèidabigàt dla saidabigâtbigàt | rosporôspbòtrospbòt | canecâncancâncan | capponecapòuncapåncapòuncapôn | cavallocavâlcavàlcavâlcavàl | caprachêvrachèvrachèvracrèva | cuculocóchcócchcócchcócch | conigliocunîn-cunéjcunéicunéj o cunèṅcunî | cornacchiacurnâciacurnâciacurnacia | asinoêṣenèsenèsenèsen | apevrèspaevbêgaev | formicafurmîgafurmìgafurmìgaformìga | gallogâlgàlgalgàl | gallinagalèinagalénagaleinagalén'na | gattogâtgàtgatgàt | gazzagâzagâżagaśa | grillogrélgrélgrilgrél | lupolòuvlauvluvlöv | ramarroingòrligùrramarligùr | leprelēvralivralevralëvra | chiocciola / lumacalumêgalumègalumagalumèga | lucertolaarzintèlaluśêrtaluśertalusértla | maialenimêlpôrzporcgosèn | moscamòscamåscamoscamōsca | merlomêrelmèrelmerulmèrel | mulomólmóllmulmóll | talpatêlpamusåntèlpamusön | porcellinonimalèinninénninetninén | ocaôcaócaocaóca | pipistrelloparpastrèlpalpastrèlpapastrèlpalpastrèl | topo / sorcio / rattopòundgapåndgasoragpôngö | farfallaparpâjaparpàiaparpajaparpàia | passeropâsrapàserpàserpàser | pettirossopetròspetråsspetros | pecorapēgrapigrapegurapigra | piccione / colombopisòunpizônclombpizôn | pulcepólgapólsapulsapólsa | ragnorâgnràgnragnràgn | rana / ranocchioranôcranòcranaranòc | ricciorésrézzris | rondinerundanèinarundanénarundaninaröndanén'a | scarafaggiopanarâsaburdigånscaravàś | cinghialezingèlzignèl | tignola / tarmatêrmlatarmatarmatarma | tarlotarōltaroltaroltarol | tafanotavântafàntavàṅ | tacchinopîttòchtoctòch | vaccavâcavàcavacavàca | volpevòulpavôulpvólpvôlpa | cicalasighêlazigalasicalazigala | zanzarasarabîgazinzèlasinsàla | civettasfètlazvèttasivetazivètta