Wikipedia

Madonna (cantànta)

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś Emiliàn

La Madonna tòlta śò in dal 2012 a Nisa


«
My name is Dita, I'll be your mistress tonight, I'd like to put you in a trance, If I take you from behind, push myself into your mind when you least expect it, if I'm in charge and I treat you like a child will you let yourself go wild? Let my mouth go where it wants to, give it up, do as I say, give it up and let me have my way, I'll give you love, I'll hit you like a truck, I'll give you love, I'll teach you how to... ah! I'd like to put you in a trance, all over, erotic, erotic, put your hands all over my body.»
(EN)(Erotica, 1992)
«
A m ciàm Dita, stanòt a sarò la tò padròna, a m piaśrév mandàr-'t in trance, s'a t tóg par da drē, a m cuciarò in dla tò mènt pròpria quànd ta n t 'l aspèt minga, at pruarà a paràr-al via, s'a t dag di órdan e a t trat cuma 'n putèṅ, ta t lasarà 'ndàr dal tut? Lasa che la mè bóca la vaga in du la vōl lē, dà gh sù, fà cum a dig, dà gh sù e las'um far a la mè manéra, a t darò 'l amōr, a t gnarò adòs cum un càmion, a t darò 'l amōr, a t insgnarò a... ah! A m piaśrév mandàr-'t in trance, dal tut, eròtic, eròtic, mét-'m al maṅ adòs, dapartùt.»
(MUD)
Al logo dal disc “Erotica” dal 1992


La Madonna Louise Veronica Ciccone, cugnóm itagliàṅ ch'a s lèś /tʃɪˈkoʊneɪ/ in Ingléś, (Bay City, 16 'd Agóst dal 1958), in art Madonna, l'è na cantànta, atōra, regìsta, scritōra ad lìbar par putèṅ, balarìna, stilìsta e prudutōra americàna. In dla sò caréra l'è stada bòna ad véndar tarśènt migliòṅ ad disc in tut al mónd (nuànta-sinc in di sōi Stat Unî), meritànd-as al scutmàj ad Regìna dal Pop.

In dal 1992 'l à mis in pē na sò cà discugràfica, la Maverick Records, faghénd vgnir fóra i disc 'd artìsta quài Alanis Morissette, Michelle Branch, Deftones e Prodigy.

L'è stada spuśàda cun 'l atōr Sean Penn, da 'l 1985 a 'l 1989, e c'n al regìsta Guy Ritchie, da 'l 2000 a 'l 2008. La gh'à dū fiōi suo, la Lourdes Maria e Rocco John, e dū africàṅ adutâ, David Banda e la Mercy James.

Dòp al taramòt dal 6 'd Avrìl dal 2009 ch'l à martlâ la sità dl'Àquila e part di Abrùs (la regiòṅ da in du i daśgnìv'n i sò nunòṅ da part ad sò pàdar), lì lē l'à decìś ad dar na maṅ mandànd na mùcia ad bèsi par la ricustrusiòṅ sénsa però far savér in gir 'l impòrt (a s è dascórs ad 500.000 dòlar)[1].

Biugrafìa

Nada a Bay City, in dal stat dal Mìchigan, la Madonna la crés a Pontiac insém a i sò sinc fradèi. Sò pàdar Silvio Ciccone, dit Tony, al gh'à di urìgini itagliàni esénd fiōl ad Gaetano e Michelina Ciccone, dū migrànt dal paéś abruséś ad Pasèntar. Sò màdar Louise Fortin invéci la gh'à di urìgini franc-canadéśi e la mōr prèst in dal 1963 a trént'an, quànd la Madonna la gh 'n va sōl sinc. Dòp tri an sò pàdar la tōś par mujér la guvernànta ad cà, la Joan Gustafson, avénd-ag sèg àtar dū fiōi.

Dvintàda ragasōla, la Louise Veronica la taca a studiàr a l'università dal Mìchigan in du la cgnós 'l insgnànt ad balét Christopher Flynn. Chi lò al véd subìt che lē la gh'à i mèś par sfundàr. La Madonna la mòla incòsa e la decìd 'd andàr a New York par dvintàr na balarìna, bcand-as dimóndi vòlti cun sò pàdar ch'al n éra minga 'd acòrd sèg.

Prim pas a New York

La Ciccone cun 'd intóran i sò balarèṅ dal Virgin Tour
File:Madonna, Rotterdam, 26-8-1987.jpg
La Madonna da 'l viṿ in dal 1987 a Rotterdam, Ulànda
Da'l viṿ in Frància durànt al Who's that girl world tour

A sōi daśnóṿ an, in dal 1977, la Madonna la và a star a New York cun trénta-sinc dòlar in bisàca par studiàr balét da 'l cureógraf Alvin Ailey. A n avénd-ag gnanc un pòst in du star, la và a vìv'r a cà dna sò amìga durménd in sal divàṅ. In di prim tèmp, in dua la cata sù di bèsi par parmét'r-as 'n apartamènt cun na cambra sōla, la pasa di brut mumènt, paténd anc dal rapìni e vgnénd stupràda da di furastēr davśèṅ a la scōla.

Par tiràr avànti la taca a far la mudèla par di studènt ad pitùra e anc dal foto malnéti par di ghignàr che pò i i arévan vindùdi in séguit a qvéi ad Playboy e ad Penthouse. La Madonna la taca anc a sunàr la baterìa in na banda ciamàda Breakfast Club, pasànd pò a la vóś. In dal 1979 la fà i côr p'r al braṅ Born to Be Alive ad Patrick Hernandez, cun lē ch'la tōś 'n aparéć par Parì p'r andàr a lauràr sèg. Méntar l'è in Frància la sòna in dal disc Wild Dancing dal cantànt Otto Won Werner ch'al vadrà la luś sōl in dal 1986. Turnàda in di Stat Unî la rècita par sènt dòlar in un filmàs eròtic tint ad śal, L'oggetto del desiderio ad Stephen Jon Lewicki.

In dal 1980 la mòla lè i Breakfast Club par dar vita, insém a 'l sò muróś Stephen Bray, a 'n grup ciamâ Emmy. Na sò demo ad cal perìud lè, al pès dance Everybody, al vèṅ scultâ da qvéi dla Sire Records ch'i la métan sóta cuntràt in dal 1982.

«
I know you've been waiting, yeah, I've been watching you, yeah, I know you wanna get up, yeah, come on, everybody, come on, dance and sing, everybody, get up and do your thing, everybody, come on, dance and sing, everybody, get up and do your thing, let the music take control.»
(EN)(Everybody, 1982)
«
A 'l sò ch'a î spetâ, sè, a v ò tgnû 'd òć, sè, a sò ch'a v vlî alvàr sù, sè, andém, tut, dai-mò, balâ e cantâ, tut, alvâ-'v e fâ-'v védar, tut, dai-mò, balâ e cantâ, tut, alvâ-'v e fâ-'v védar, lasâ ch'la mùśica la tóga 'l cuntròl.»
(MUD)

1982-1985: I prim sucès e Like a Virgin

Dòp avér fat vgnir fóra in d'l Utóbar dal 1982 al sò prim sìngul Everybody, la cantànta la fà pò catàr in di negòsi Burning Up in dal Mars d'l an dòp. In Luj 'l è al tùran dal sò prim àlbum, ciamâ semplismènt Madonna, ch'al vénd da piò ad sinc migliòṅ ad disc in di Stat Unî e da piò ad déś in tut al mónd, dasfrutànd anc al fat ch'la televiśiòṅ muśicàla MTV, nada in cal méntar, la pasàva da spés i sò vìddeo, cuma qvéi 'd Holiday (Setémbar 1983), Lucky Star (stés quèl) e Borderline (Favràr 1984).

In dal 1984 la cantànta dal Mìchigan la regìstra al sò secónd lavōr in studi, Like a Virgin (Cuma na vìrgin), ch'al gh la cava subìt a tucàr la prima puśisiòṅ dla Billboard anc par via ad sìngui ad sucès cuma la canta c'n al stés nóm d'l àlbum (al vìddeo prumusiunàl dal sìngul 'l è stâ girâ a Venèsia e 'l è armàś a 'l prim pòst fis par siē stmani ad fila in di Stat Unî), Material Girl (in dua la fà la part dna Marilyn Monroe ligàda sōl a i bèsi in dal vìddeo dla canta), Angel, Into the Groove (sucès dla culòna sunóra dal film Cercasi Susan disperatamente, pelìcula in dua la Madonna la gh'à na part da prutagunìsta) e Dress You Up. Al disc, dedicâ da lē a tut al vìrgin dal mónd, 'l à vindû da piò ad vint-i-òṅ migliòṅ ad còpi.

«
You've got style, that's what all the girls say, satin sheets and luxuries so fine, all your suits are custom made in London but I've got something that you'll really like, gonna dress you up in my love, all over.»
(EN)(Dress You Up, 1984)
«
At gh'à dal stîl, 'l è qvél ch'i dìś'n al ragasōli, linsōi ad séda e lus cun dal gust, i tò vistî i èṅ fat apòsta a Lóndra ma mè a gh'ò quèl ch'a t piaś'rà dabòṅ, a t quaciarò c'n al mè amōr, dapartùt.»
(MUD)

In dal 1985 la tórna a 'l cìnema faghénd na part in dal film Crazy for you 'd Harold Becker in dua la canta 'n braṅ c'n al stés nóm.

1986-1988: Who's That Girl? e True Blue

In dal Śugn dal 1986 la Madonna, ch'la lasa da na banda i pis e i cruśifìs di inìsi, la dà vita a 'l sò tèrs àlbum, True Blue (Amōr véra), al prim disc dn'artìsta dóna a finìr diretamènt a 'l prim pòst dla Billboard Top 200 cun al sò vint-sinc migliòṅ ad còpi vindùdi in tut al mónd. Sinc i èṅ i sìngui sarnî da cal lavōr chè, Live to Tell (trat da la culòna sunóra dal film A distanza ravvicinata in dua al rècita sò marè Sean Penn), True Blue, Open Your Heart, La Isla Bonita (cantàda par na part in Spagnōl) e Papa Don't Preach. Cla canta chè l'à muciâ sù dimóndi prutèsti da part di asuciasiòṅ chi pògian 'l abòrt, cuma la National Organization of Women, parchè in dal tèst dal braṅ la cantànta, ch'la spèta 'n putèṅ a n esénd gnanc spuśàda, la decìd ad tgnir-al listés.

«
Open your heart to me baby, I hold the lock and you hold the key, open your heart to me darlin', I'll give you love if you, you turn the key.»
(EN)(Open Your Heart, 1986)
«
Vèra 'l tò cōr par mè ragàs, mè a gh'ò 'l luchét e tè la ciàṿ, vèra 'l tò cōr par mè dulcésa, a t darò 'l amōr se tè 't pril la ciàṿ.»
(MUD)

In dal 1986 la Madonna la rècita in di film Shanghai Surprise, insém a Sean Penn, e in dla cumèdia Who's That Girl, un flop a i butghèṅ a difarénsa dla culòna sunóra in dua lē la canta quàtar pès: Who’s That Girl (nùm’r òṅ in di Stat Unî), Causing a Commotion, The Look of Love e Can’t Stop. La Ciccone la lavóra anc a teàtar in dla cumèdia Goose & Tomtom insém a sò marè e a Harvey Keitel e la scriv un pès ad sucès par 'n àt'r artìsta, Each Time You Break My Heart ad Nick Kamen, śōvan mudèl ingléś.

A la fiṅ dal 1987 a vèṅ fóra na racòlta ad remix ciamàda You Can Dance ch'la vénd siē migliòṅ ad còpi.

1989: Like a Prayer

In dal 1989 la Madonna la tórna a 'l sò culōr ad cavìi naturàl (al négar) par far vgnir fóra al sò quàrt àlbum in studi, Like a Prayer (Cuma na préga). Anc cal disc chè, par la tèrsa vòlta ad fila, al riva a 'l prim pòst dal clasìfichi dal sò paéś cun siē di ùndas braṅ ch'i dvèntan anc di sìngui. Like a Prayer, Express Yourself e Cherish i mùcian sù dimóndi sucès a difarénsa di pès Keep It Together, Oh Father e Dear Jessie. Prince al sòna la chitàra lètrica in "Like a Prayer", "Keep It Together" e "Act of Contrition" e al canta sèg in Love Song.

«
Come on girls, do you believe in love? 'Cause I got something to say about it and it goes something like this, don't go for second best baby, put your love to the test, you know, you know, you've got to make him express how he feels and maybe then you'll know your love is real.»
(EN)(Express Yourself, 1989)
«
Dai-mò ragàsi, cardî'v in d'l amōr? Parchè a gh'ò na ròba da dir-'v in mèrit e 'l è un quèl dal gènar, minga cuntitàr-uv dal secónd méj, mét a la próva 'l tò amōr, 't al sà, 't al sà, 't al sà ch'at gh'à da tiràr-ag fóra qvél ch'al sènt e pò at sav'rà ch'al tò amōr 'l è véra.»
(MUD)

Al lavōr al riva a véndar quìndas migliòṅ ad còpi ma al mùcia sù dal pulèmichi, anc in dla Sità dal Vaticân, parchè in dal vìddeo ad Like a Prayer la Madonna, ch'la gh'à al stìgmadi in dal maṅ, la dà 'n baśèn in céśa a na statṿa 'd un sant ad culōr ch'al tōś vita balànd sèg. La Pepsi, ch'l iva fat firmàr un cuntràt sèg da sinc migliòṅ ad dòlar, la 'l sćiànca p'r al scàndal ch'l éra vgnû fóra, scanślànd al reclàm bèla prònti. La Madonna la s al liga a 'l dî e in dal vìddeo 'd Oh Father la fà védar un manifèst dla Coca-Cola.

1990-1991: Vogue, al Blond Ambition Tour e The Immaculate Collection

La Madonna tòlta śò in dal '90

In dal 1990 la Madonna la tórna a 'l cìnema par giràr un film insém a Warren Beatty, Dick Tracy, persunàǵ di fumét americàṅ, in dua lē la fà la part dla Breathless Mahoney. La pelìcula la và bèṅ e anc i crìtic i gh faṅ i cumplimènt par la sò interpretasiòṅ dla vamp. La cantànta la dà tri pès par la culòna sunóra, Sooner or Later, More e What Can You Lose e la i mét anc in dal sò disc dal stés an, I'm Breathless (A sòṅ [la] Sénsafiâ), un lavōr ch'al vénd siē migliòṅ ad còpi e ch'al tîṅ adrē a gl'atmusféri di an Quarànta, a part al braṅ par balàr Vogue, sarnî cuma sìngul insém a Hanky Panky.

«
Come over here! Some girls, they like candy, and others, they like to grind, I'll settle for the back of your hand somewhere on my behind, treat me like I'm a bad girl, even when I'm being good to you, I don't want you to thank me, you can just spank me.»
(EN)(Hanky Panky, 1990)
«
Vîṅ chè! Dal ragàsi i èṅ dólsi, da gl'atri i bróntlan sèmpar, a m và bèṅ s'at mét la tò maṅ da na quàlc banda da drē da mè, trat-um cuma na ragàsa catìva anc quànd a sòṅ bòna tèg, a n vój minga ch'ta m ringràsi, at pó sōl dar-um dal patóni.»
(MUD)

A la fiṅ d'l an la Ciccone la fà catàr in di negòsi na racòlta di sò più grand sucès di prim àlbum, da 'l tìtul The Immaculate Collection (La culesiòṅ sénsa pcâ) ch'la gh'à dèntar dū pès inèdit, Rescue Me e Justify My Love, scrita par lē da Lenny Kravitz. Cal braṅ chè al s cumpàgna cun un vìddeo dimóndi malnét, cinsurâ in alóra da MTV, in dua la cantànta la riva, stufa mòrta e cun la valìś sèg, in 'n albêrg in dua in tut al cambri a gh'è dla gint visióśa ch'la fà sès lasànd i us mèś avèrt e anca lē la s lasa ciapàr da l'ària spurcaciòna ch'a gh'è là, sarnénd un ragasōl da purtàr-'s a lèt. La canta la taca l'acsè dita "faś sex" dl'artìsta americàna. La racòlta la vénd un squantèran ad còpi, trénta migliòṅ in tut.

«
I want to know you, not like that, I don't want to be your mother, I don't want to be your sister either, I just want to be your lover, I want to be your baby, kiss me, that's right, kiss me, yearning, burning, for you to justify my love, what are you gonna do? What are you gonna do? Talk to me, tell me your dreams, am I in them? Tell me your fears, are you scared? Tell me your stories, I'm not afraid of who you are, we can fly! Poor is the man whose pleasures depend on the permission of another.»
(EN)(Justify My Love, 1990)
«
A t vój cgnós'r adès, minga acsè, a n vój minga èsar tò màdar, a n vój gnac èsar tò surèla, a vój pròpria èsar la tò amànta, a vój èsar la tò putìna, baś-um, và bèṅ, baś-um, bramànd, bruśànd, par tè par giustificàr al mè amōr, cuśa farà't? cuśa farà't? Dì-'m-al, dascór di tò sógn, gh sòṅ-j-a anca mè? Dascór dal tò paùri, sē't spavintâ? Cónt'm i tò fat, a n gh'ò minga paùra ad savér chi sē't, a psém vulàr! Puvràs 'l è c'l óm ch'al sò piaśēr a dipénd da 'l parmès ad 'n àtar.»
(MUD)

In dal 1991 e in dal 1992 i vènan fóra àtar dū sò film, al ducumentàri A letto con Madonna, preśentâ a 'l Fèstival ad Cannes e ch'al cònta qvél ch'a sucidìva durànt al Blond Ambition Tour, e Ragazze vincenti cun Tom Hanks e la Geena Davis in dua lē la cant' anc al braṅ This Used to Be My Playground.

1992-1993: La faś Sex, Erotica e The Girlie Show Tour

La cantànta durànt al Girlie Show Tour

Al 1992 'l è 'n an ad śvòlta par la caréra dla cantànta dal Mìchigan. In dal gir ad pôc tèmp i vènan fóra, òṅ a drē a c'l àtar, al lìbar futugràfic Sex, 'l àlbum Erotica e al thriller eròtic Body of Evidence - Il corpo del reato dirèt p'r Uli Edel.

Al foto ad Sex, òpra ad Steven Meisel, i vrévan figuràr al fantaśìi sesuàli dla cantànta, da spés ad natùra sadumàś e omosesuàla. Insém a lē i èṅ stâ tòlt śò la mudèla Naomi Campbell, l'atōra Isabella Rossellini e al rapper Vanilla Ice. Al lìbar al gh'à dèntar anc soquànt tèst spurcaciòṅ e un cd c'n al braṅ Erotic, cun na versiòṅ difarènta dal sìngul Erotica, vgnû fóra al 13 'd Utóbar dal 1992. Al lìbar, dòp avér vindû tut al còpi, al n è piò stâ ristampâ e 'l è dvintâ acsè un quèl difìcil da catàr p'r i culesiunìsta.

In Utóbar a véd la luś 'l àlbum Erotica, al sò quìnt, cuciâ da 'l sìngul umònim in dua la Madonna, tulénd in prèst al nóm Dita da l'atōra pulàca Dita Parlo e druànd di filmâ trat da 'l servìsi futugràfic dal lìbar Sex in dal vìddeo, faghénd la padròna sadumàś, l'inséggna 'l art dal sès e la manéra ad pruvàr piaśēr. I àtar braṅ sarnî cuma sìngui i èṅ Deeper and Deeper, Bad Girl, Fever (cover 'd un pès jazz dla Peggy Lee, vgnû fóra sōl p'r al marcâ europeo), Rain e Bye Bye Baby.

«
No one can love you the way I do 'cause they don't know how to love you my way, you give me fever when you kiss me, fever when you hold me tight, fever in the morning, fever all through the night.»
(EN)(Fever, 1992)
«
Ninsùn'atra la t pó vlèr bèṅ cum a fag mè parchè i n sànan mia amàr-at a la mè manéra, Ta m fà vgnir la févra, quànd ta m baś, févra quànd ta m tîṅ stric fòrt, févra la matìna, févra par tuta la nòt.»
(MUD)

'L àlbum al vénd sōl sinc migliòṅ ad còpi, un nùmar bas p'r i sò livèi. I n vànan minga bèṅ gnanc i sò film Body of Evidence - Il corpo del reato, cun lē ch'la ciàpa un Razzie Award, e Occhi di serpente 'd Abel Ferrara ma Woody Allen al la sarnìs listés p'r al sò film dal 1993 Ombre e nebbia.

Discugrafìa

Àlbum

  • 1983 - Madonna
  • 1984 - Like a Virgin
  • 1986 - True Blue
  • 1989 - Like a Prayer
  • 1992 - Erotica
  • 1994 - Bedtime Stories
  • 1998 - Ray of Light
  • 2000 - Music
  • 2003 - American Life
  • 2005 - Confessions on a Dance Floor
  • 2008 - Hard Candy
  • 2012 - MDNA
  • 2015 - Rebel Heart
  • 2019 - Madame X

Racòlti

  • 1987 - You Can Dance
  • 1990 - The Immaculate Collection
  • 1995 - Something to Remember
  • 2001 - GHV2
  • 2003 - Remixed & Revisited
  • 2009 - Celebration

Da 'l Viṿ

  • 2006 - I'm Going to Tell You a Secret
  • 2007 - The Confessions Tour
  • 2010 - Sticky & Sweet Tour

Sìngui

  • 1982 - Everybody
  • 1983 - Burning Up
  • 1983 - Holiday
  • 1984 - Lucky Star
  • 1984 - Borderline
  • 1984 - Like a Virgin
  • 1984 - Material Girl
  • 1985 - Crazy for You
  • 1985 - Angel
  • 1985 - Into the Groove
  • 1985 - Dress You Up
  • 1985 - Gambler
  • 1986 - Live to Tell
  • 1986 - Papa Don't Preach
  • 1986 - True Blue
  • 1986 - Open Your Heart
  • 1987 - La Isla Bonita
  • 1987 - Who's That Girl
  • 1987 - Causing a Commotion
  • 1987 - The Look of Love
  • 1988 - Spotlight
  • 1989 - Like a Prayer
  • 1989 - Express Yourself
  • 1989 - Cherish
  • 1989 - Oh Father
  • 1989 - Dear Jessie
  • 1990 - Keep It Together
  • 1990 - Vogue
  • 1990 - Hanky Panky
  • 1990 - Justify My Love
  • 1991 - Rescue Me
  • 1992 - This Used to Be My Playground
  • 1992 - Erotica
  • 1992 - Deeper and Deeper
  • 1993 - Bad Girl
  • 1993 - Fever
  • 1993 - Rain
  • 1993 - Bye Bye Baby
  • 1994 - I'll Remember
  • 1994 - Secret
  • 1994 - Take a Bow
  • 1995 - Bedtime Story
  • 1995 - Human Nature
  • 1995 - You'll See
  • 1996 - One More Chance
  • 1996 - Love Don't Live Here Anymore
  • 1996 - You Must Love Me
  • 1996 - Don't Cry for Me Argentina
  • 1997 - Another Suitcase in Another Hall
  • 1998 - Frozen
  • 1998 - Ray of Light
  • 1998 - Drowned World (Substitute for Love)
  • 1998 - The Power of Good-Bye
  • 1999 - Nothing Really Matters
  • 1999 - Beautiful Stranger
  • 2000 - American Pie
  • 2000 - Music
  • 2000 - Don't Tell Me
  • 2001 - What It Feels Like for a Girl
  • 2002 - Die Another Day
  • 2003 - American Life
  • 2003 - Hollywood
  • 2003 - Me Against the Music
  • 2003 - Nothing Fails
  • 2003 - Love Profusion
  • 2005 - Hung Up
  • 2006 - Sorry
  • 2006 - Get Together
  • 2006 - Jump
  • 2008 - 4 Minutes
  • 2008 - Give It 2 Me
  • 2008 - 4 Minutes
  • 2008 - Miles Away
  • 2009 - Celebration
  • 2009 - Revolver
  • 2012 - Give Me All Your Luvin'
  • 2012 - Girl Gone Wild
  • 2012 - Turn Up the Radio

Culòni Sunóri ad Film

  • 1987 - Who's That Girl
  • 1990 - I'm Breathless
  • 1996 - Evita

Filmugrafìa

Atōra

Regìsta

Culegamènt estéran

Nòti

  1. ↑ Madonna, na dunasiòṅ par 'l Abrùs Sky TG24, 9 'd Avrìl dal 2009
Estratto da "https://eml.wikipedia.org/w/index.php?title=Madonna_(cantànta)&oldid=147528"