Muntàna
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al Muntàna (a s lèś [mɒnˈtænə], scólta'l chè) 'l è 'n stat di Stat Unî ch'al s è unî a la federasiòṅ in dal 1889 e ch'al fà part di Stat Usidentài. Al sò nóm al daśvîṅ dal la paròla spagnōla montaña (ch'a vōl dir muntàgna) pròpria parchè 'l è pîṅ ad muntàgni, al più impurtànti i èṅ qvéli dal Muntàgni Prédóśi ch'i s càt'n in dal sò banda sinìstra.
Al Muntàna 'l è 'l quàrt stat più grand dla federasiòṅ c'n i sò 381.154 km² ma anc òṅ di ùltim in fat ad pupulasiòṅ (44śum pòst) muciànd-an sù pôc da piò 'd un migliòṅ. Al gh'à sinquànta-siē cuntèi e sènt-vintnóṿ cumùṅ.
La sò capitàl l'è Helena (granda cuma Miràndla a 'l incìrca) mént'r invéci la sità più granda l'è Billings ch'la mùcia sù da piò ad sènt-a-ssantamìla abitànt.
Al cunfìna a nòrd c'n al Cànada, a èst c'n al Dakòta dal Nòrd, a sud-èst c'n al Dakòta dal Sud, a sud c'n al Wyoming e a òvest cun 'l Idaho. Al sò mòt in spagnōl 'l è „Oro y Plata“ (Òr e Argìnt) mént'r i sò scutmàj minga ufisiài i èṅ Big Sky Country, The Treasure State e The Last Best Place.
La sò ecunumìa la s baśa su l'agricultùra sōvra 'd tut (famóś chè i èṅ i ranch), specialmènt par la cultivasiòṅ dal graṅ e dal furmintòṅ. Al stat 'l è anc pîṅ ad risórsi naturàli cuma 'l petròli, al gas, al carbòṅ, 'l òr, 'l argìnt, al talc e la léggna. Dimóndi impurtànta chè anc l'indùstria dla bira e 'l turìśum parchè di migliòṅ ad turìsta tut i an i vàn'n a véd'r al Glacier National Park, in du a gh'è 'l munumènt a la batàja 'd Little Bighorn, e 'l Parc Nasiunàł ad Yellowstone c'n i sò sinc ingrès. In Muntàna i gh vìv'n i ōrs grizzly, sōl in Alàska a gh 'n è da piò.
In Muntàna i s pàgan pôc tasi, da 'l 1% a 'l 6,9% su 'l stipéndi, mént'r a n gh'è briśa na tasa su 'l vénditi. Al tas ad diśucupasiòṅ 'l é fér'm a 'l 5,6% (dat dal Favràr dal 2013).
Al sò guvernadōr, da 'l 2013, 'l è 'l demucràtic Steve Bullock.