Wyoming
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al Wyoming (a s lèś /waɪˈoʊmɪŋ/, scólta'l chè) 'l è 'n stat di Stat Unî ch'al s è unî a la federasiòṅ in dal 1890. 'L è qvél più pìcul dla nasiòṅ da 'l punt ad vista di sò abitànt, ch'i n rìvan gnanc a siesènt-mila, e 'l secónd in tèrmin ad sparpajamènt dòp 'l Alàska.
Al cunfìna a nòrd c'n al Muntàna, a sud c'n al Culuràdo, a òvest cun 'l Utah e 'l Idaho, a èst c'n al Dakòta dal Sud e c'n al Nebràska. Al Wyoming 'l è òṅ di dū stat quàdar parfèt dal paéś, insém a 'l Culuràdo, e 'l è divìś in vint-a-tri cuntèi e in nuànt'òt cumùn.
La sò bandéra la móstra 'n biśònt su sfónd blù e curnìś rósa mént'r al sò stéma al figùra na statṿa dla Giustìstia cun dal dū bandi un cowboy cun la bisàca dla pistòla in dal sinturòṅ e 'n lavuradōr c'n un pigòṅ in dla maṅ. Al sò mòt 'l è „Equal Rights“ (Dirìt cumpàgn) mént'r i sò scutmàj i èṅ Equality State (ufisiàł), Cowboy State, Big Wyoming e Wonderful Wyoming.
La sò capitàl e sità cun più abitànt l'è Cheyenne, ch'la n riva gnanc a parśàr qvéi ad Carp tant par dir, cun Casper e Laramie àtar sènt'r impurtànt. Al ciàpa 'l sò nóm da la paròla “munsee” xwé:wamənk ch'la vōl dir datéś a 'l grand fiùm càlum e ch'l'éra druàda prima par batśàr na val dla Pennsylvania.
In dal stat al cadéni dal Muntàgni Predóśi (in du a gh'è 'l impurtànt Parc nasiunàł ad Yellowstone ch'al cùcia in élt al turìśum), dal Muntàgni Nevóśi, dal Wind River, dal Big Horn Mountains e dal Teton Range i s spartìs'n al teritòri c'n al Piàni grandi.
Prima ch'a rivìs lè 'l óm biànc, la regiòṅ l'éra abitàda da soquànti tribù indiàni cuma qvéli di Sioux, di Crow, di Arapaho e di Shoshoni. In dal 1869 al Wyoming 'l à parmés in na quànc manéra anc a cal dóni ad vutàr, al prim stat a far-al, esénd ch'al gh'iva biśógn ad vutadōr asè par psēr èsar tirâ dèntar cuma stat parchè in alóra i gh stàvan là sōl nuvmìla cristiàṅ a 'l incìrca. Adès 'l ufìsi cesuàri di Stat Unî al stima ch'i sò abitànt i sìan carsû a 586.107 in dal 2015, divìś fra biànc (92.7%), indiàṅ (2.7%), négar (1.6%) e aśiàtic (1.0%).
A s trata 'd un stat ch'l à sèmpar vutâ p'r i republicàṅ a gl'elesiòṅ dal presidènt (George W. Bush chè 'l à ciapâ al 69% in dal 2004) a part 'l an 1964 in du in aṅ vins i demucràtic faghénd al 56.56%. Al sò guvernadōr, da 'l 2011, 'l è 'l republicàṅ Matt Mead.
Anc s'al teritòri al n parmét minga ad dar vita a di atività agrìculi impurtànti, specialmènt parchè la sò tèra l'è piutòst arsùta, in Wyoming darènt a 'l muntàgni i èṅ nâ dimóndi sit par tiràr sù al bèsti a la manéra di ranch.
P'r i cundanâ a mòrt a gh'è la cambra a gas ch'la i spéta.