Flèina
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Arzân |
Flèina o F'lina ind al dialèt lochêl, (Felina in Italiân) l'é a 664 m. i.l.m., l'é 'na frasiòun dal cmûn ed Castelnōv di Mûnt ind la pruvîncia ed Rèz. Cun 2.229 abitân, cuntê int al 2004, l 'é la frasiòun pió impurtânta dop còla dal Cmûn.
Al paèiş al vîn só a i pē dal mûnt ciamê "Salâm ed Flèina" per la só fōrma a côno artundê més tra mezanôt e matèina dal paèiş.
Na vôlta al cèinter l'êra atraversê da la Statêla dal Cerēto, druvêda fîn dal tèimp di rumân, mèinter adèsa al nōv percōrs ed la tangensiêla al schîvşa al pasâg.
Stôria
Medioēv
Soquânt studiōş arfân la fundasiòun dal paèiş a l' època bizantèina che, ânca se alōra al paèiş l'êra céch, l' arè avû un pôst impurtânt fra i vilâg céch ed l' Apenèin arzân, per la só puşisiòun stratègica lòungh la véia da Cerēto. La préma nutésia sicûra ed l'abitêt la s'arfà a l' 870, dâta dóve as gh'à la testimuniânsa ed la nutéfica insém al pusès dal teritôri ed Flèina fâta da l' imperadōr Ludovico dal Sâcher Rumân Impêr al só fevdatâri.
Fra i pió impurtânt sgnōr dal paèiş în da cuntêr ed sicûr la râsa ed Matélda ed Canòsa e dôp còla d' j Este, mó l'é stê cuntrolê anca da faméj pió céchi cme i Banzola, Molza, Chiodini e da divêrs cunvèint.
Int al XVIII sècol
Al teritôri l'êra 'na cuntèia sòta al duchêt estèins a al vîn cuntê acsé ind la Corografia ed Lodovico Ricci:
Ha la propria adunanza di reggenti, a cui sono soggette le ville di Fellina e braglia. Ha un Giusdicente col :titolo di Commessario. Il Pretorio è in Fellina. È Feudo della Casa d'Orttone Chiodini dellla Lunigiana Fiorentina. È posta nel monte, ha una popolazione di 882 abitanti. Fin dal IX secolo Lodovico Imperatore concesse ad un suo feudatario (Suppone II) una corte in Fellina.»
Per quânt riguêrda la Véla ed Flèina, Lodovico Ricci égh zûnta:
Al tèimp dal dé d'incô
Cun l'Unitê d' Itâlia al paèiş l'à pêrs la só indipendèisa e l'é stê unî al cmûn ed Castelnōv di Mûnt a câşva ed la só şvinânsa cun al cèinter pió grôs.
Al tèimp ed la secònda guèra mundiêla al paèiş l'é stê tirê dèinter int al muvimèint ed la Reşistèinsa dôp l'armistési ed l ' 8 setèmber 1943, i cumbatimèint pió dûr a s'în visû préma ed l'atraversamèint ed la Lènia Gôtica da pêrt d' j Ânglo-Americân.
Insém al muntâgni aşvèin a l'abitêt a s' êren fermêdi divêrsi cumpagnéi partigiâni fât da atîv lochêl e da suldê furastêr cmandê da un cumisâri soviètich mèinter al paèiş l'é stê ocupê da fôrsi tedèschi in ritirêda che a s'în fermêdi al Fariōl e a j àn bruşê la frasiòun ed Runcròfi ch' la ghîva dimòndi abitânt e che per rapreşâlia àn fâ na strâge ed civîl.
Ind al dôp guèra, al ruvîni purtêdi da la lôta àn pegiorê la situasiòun ed povertê ind al campâgni e dimòdi faméj zôvni àn abandunê la só tèra per migrêr in pianûra ind i cèinter industriêl, préma ed tōt Rèz e Milân.
J ûltem dêş ân àn vést l' artōren ind i pôst dó l'êra nêda ed la gînta migrêda ind j ân '50-'60, cun la cunseguèinsa 'd un grôs şvilóp ed l' edilésia ch' l' à fât şlarghêr i cunfîn fîn ai pē dal mûnt e a la strêda pruvincêla, ânca se Flèina ind i mèiş invernêl la se svôda incòra dimòndi.
Al Salâm ed Flèina
L'urégin dal castèl ed Flèina prubabilmèint la s'arfâ al XII sècol mó l'é savû che fîn al 1664 dal gróp ed fabrichêt l'armagnîva sōl la tòr, cîrca la ragiòun ed la só ruvîna an s'é mìa capî, fôrsi l'é stê butê zò al tèimp ed 'na guèra o l'é stê druvê cme chêva ed prêdi dôp al só deperimèint. A gh'é stê fât dimòndi restavêr, l'ûltem int al 1990.
La fêra ed Felèina
Fîn da la só fundasiòun a Flèina gh'êra la fêra e al marchê ch' as tgnîven in còl ch' l' êra al só antîgh "cèinter": al Fariōl. I mercânt ch' al frequentêven a deşgnîven ânca da la pêrta tuscâna d' j Apenèin dâto la só puşiòun l'êra fâcila da rivêregh per la véia ed l'antîgh pâs dal Cerēto.
Divêrs ât dal XIII sècol în stê més zò ind al marchê ed Flèina, un pôst dóve mìa sōl as comercêva, mó dóve sucedîven i mumèint pió impurtânt ed véta civîla: da i prucès a l ' j eşecusiòun, da la dichiarasiòun d' javîs a i rōgit di nudêr.
Cunuméia
La cunuméia le pugêda insém: a l' agricultûra, a i frût ed la tèra, a l' alevamèint e insém al lavōr di casê lighêda a la prudusiòun dal Grâna e a diêter prudòt da cuşèina dal pôst.
A gh' é dimòndi butèighi artigianêli. Fôra dal paèiş a gh' é 'n' impurtânta fâbrica d'impiânt per frîgo e divêrsi uficîni.
Turîşem
In istê a gh'é un discrēt arîv ed viligiânt, préma 'd tót da la Bâsa Arzâna, che câten alôg in trî albêregh e trèi pensiòun.
La frasiòun la zibés pasatèimp e cultûra al Centro Ricreativo Parco Tegge; sport cun câmp da tènis, zôgh da balòun e 'na paléstra. La cuşèina la preşèinta i piât cgnusû ed la muntâgna arzâna, sêgra e manifestasiòun per tót l'ân. Tânt i sintêr pr'al pasegêdi ind la natûra.
Infurmaziòun as pōlen cater a l'ufési ed la Pro Loco Felina.
Distânsi
Al strêdi
As rîva da: