Barôs

 Carpśàn

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn

Soquànti barósi in na strèda grósa 'd Wexford, in dl'Irlànda, in na foto 'd fin Otsèint.

Al barôs o la barósa (in itagliàn barroccio o birroccio, da 'l latèin vulghêr birrotium, a dir cun dō ródi), 'l era 'n câr a dō ródi che in di tèimp pasê 'l era tirê da 'n cavâl o da 'n sumêr, mèinter però che i "barusèin a man" i éren più alśér e a i psìva tirèr anca i cristiàṅ.

Un barôs ch'al porta in sà dal lât.

Un barusêr carpśàṅ di an '40.

Chi câr chè i vgnìven bòun per traspurtèr soquànti mercansìi péśi mèinter ch'a n'gh'éra mìa incòra i càmion. Al lègn druê per custruìr-i al duìva èser dimòndi ciùnt, c'ma quèl dla quérsa, vìst che 'l barôs al duìva tgnìr a bóta a la néva, a la pióva e a i squâs 'd sòt a 'l pēś edla mercansìa in sìm'a 'l buśi dal strèdi ed na vòlta.
Al mistēr dal "barusêr" al n'éra èter che la versiòun antìga dal padrunsèin dal dè 'd incō, a dìr che 'l gh'ìva 'l incàreg ed traspurtèr soquànt gèner pēś per dl'ètra gint.

Soquànti sorti ed barôs

• La bàra, o barèta: l'era na barósa più ślunghèda e più potàinta;
• Al scrôc: un barusèin più alśér e strulghê per psēr-'s arbaltèr sàinsa stachèr-es dala béstia;
• Al tamburêl: cum'al "scrôc" mo più robùst e méj rifinî;
• La gàbia: per traspurtèr dal bésti, col ródi e 'l tlêr più bâs per psēr-i méj carghèr e descarghèr;
• Al trincobâl: barôs specialìsum cun dō ródi élti più 'd du méter, e dal finidùri adatèdi per traspurtèr di pêl edla lûś, dal filàgni da muradōr, di tròunc 'd élber e di quèl trôp pēś e lùng.

Soquànt trapē ch'a s catèva atâc a 'l barôs

• al stanghi, i spundèin, i traversèin;
• la luméra, al tindòun, 'l umberlòun;
• la spasèta, al badîl, la fursèina...

Manéri 'd dir

• (EGL) Carghèr, descarghèr na barusèda 'd mercansìa, (IT) Caricare, scaricare molta merce.
• (EGL) (In dal śōg dal chèrti) Avér-egh na barusèda 'd chèrti, (IT) (Nel gioco delle carte) Avere molte carte buone.
• (CARPŚ) Dèr a l'élta a 'l barôs, (IT) (lett.) Rovesciare il barroccio, (fig.) Mandare all'aria un'attività all'improvviso.
• (CARPŚ) Tachèr la barusèina, (IT) Agganciare il cavallo al calesse.
• (RGN) S'avié da cà cun la cavàla e e bruzen, (IT) Partire da casa con la cavalla e il birroccino.
• (CARPŚ) I quatrèin di barusêr egl'ìn tùt di ôst e di budghêr, e s'a gh'n armàgn un quelcdòun, egl'ìn tùt di frâp e di marangòun, (IT) I soldi del barrocciaio sono tutti degli osti e dei bottegai, e se ne rimane qualcuno, sono dei fabbri e dei falegnami.
• (CARPŚ) Al vêć barusêr Bràja 'd Chèrp al dgiva sèimper che i só rotàbil i éren fât col stès lègn che 'l Stradivari al druèva per fèr i só viulèin, (IT) Il vecchio barrocciaio Braglia di Carpi diceva sempre che i suoi carri erano costruiti con lo stesso legno che Stradivari usava per fabbricare i violini.

Vōś lighèdi

• câr
• ródi
• cavâl

Noti e referèinsi

Colegamèint estèren

• (IT) D'indû a deśvìn al só nòm in sìm'a etimo.it.
• (IT) La vōś in sìm'a la Treccani.
• (IT) Al sît dal muśèo dal barôs 'd Ancóuna.