Washington (stat)
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al stat ad Washington (a s lèś /ˈwɒʃɪŋtən/ in ingléś, scólta'l chè) 'l è 'n stat di Stat Unî ch'al s cata in dla còsta òvest dla nasiòṅ, in dal sò cantòṅ più in élt. Al s è unî a la federasiòṅ in dal 1889.
Al cunfìna a nòrd c'n al Cànada, a èst cun 'l Idaho, a sud cun 'l Òregun e a òvest cun 'l Ucéan Pasìfic. 'L è divìś in trénta-nóṿ cuntèi e in duśènt-nuànta cumùṅ.
Al mùcia sù da piò ad sèt migliòṅ e sènt 'd abitànt (c'n un 77.3% ad biànc, un 7.2% 'd aśiàtic e 'n 3.6% ad négar, stand a i dat dal 2010) par na superfìsi ad 184.827 km². Al ciàpa 'l sò nóm in unōr dal prim presidènt americàṅ George Washington. Al stat al gh'à da piò ad mila dighi e 'l 80% e pasa dla sò energìa l'è idro-lètrica.
La capitàl l'è Olympia ma la sò sità più impurtànta 'l è Seattle, la sità dal grunge, ch'la mùcia sù dagnóra setsènt-mila abitànt. Àtar sènt'r impurtànt i èṅ Spokane, Tacoma, Vancouver, Bellevue, Everett e Renton.
Al sò muntàgni più impurtànti i èn la Cadéna dal Cascàdi in du a gh'è la sò muntàgna più granda, al mònt Rainier, un vulcàṅ punsànt élt 4.392 métar. In dal 1980 invéci a s è daśdâ 'n àtar vulcàṅ, al Mònt ad Sant'Èlena, cupànd sinquànta-sèt parsòni e dimóndi bèsti salvàdghi.
In dgl'elesiòṅ p'r elèś'r al presidènt di Stat Unî al stat 'l è pasâ da la banda di demucràtic da 'l 1988 dòp quàtar vòlti ch'invéci 'l iva vutâ p'r i republicàṅ. Al sò guvernadōr, da 'l 2013, 'l è 'l demucràtic Jay Inslee. In dal stat ad Washington a s pōl dmandàr ajùt par tōr-as la vita, a gh'è 'l matrimòni p'r al parsòni dal stés sès, a s pōl tgnir o véndar la cànnabis e in part anc la marijuàna, tut quèi pasâ cun di referéndum.
Dimóndi impurtànt in dal stat ad Washington l'è la lavurasiòṅ dal légn ma anc la cultivasiòṅ 'd àlbar da fruta cuma i póm, pir, sréśi, lampòṅ e òli 'd mènta (prim pòst in dla federasiòṅ) ma anc ad mugnàghi, spàraś, arvéa, ua, patàchi e lintéci. L'indùstria la prudùś aparéć (Boeing), màchini (Paccar), nâṿ e mìsii, qvéla dal pés invéci la s è specialiśàda in dla pésca dal salmòṅ. Anc l'infurmàtiga chè la fà fòrt (Microsoft, Bungie, Amazon e Nintendo). In dal Śnar dal 2015 al sò tas ad diśucupasiòṅ 'l éra 'l 6,3%. A Washington a n gh'è minga dal tasi p'r al parsòni ma a s paga 'n 6,5% ad baś su i prudót in véndita, pò al sità i èṅ libri ad śuntàr-ag quèl a piaśēr (Seattle e soquànti atri sità i dmànd'n al 9,5%).