Rispòsta ala dmanda: Cuś ē-'l 'l iluminìśem?
|
C'l artìcol chè 'l è scrit in
Carpśàn |
La Rispòsta ala dmanda: Cuś ēl 'l iluminìśem? ("Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?" in tudèsc) l'è 'n pês scrìt da 'l filòśof Kant ed spiegasiòun, per rispònder ala stèsa dmanda ch'a s'era alśû in dal giornèl tedèsc ed cal perìod lè "Berlinische Monatsschrift".
«
Aufklärung ist der Ausgang des Menschen aus seiner selbstverschuldeten Unmündigkeit. Unmündigkeit ist das Unvermögen, sich seines Verstandes ohne Leitung eines anderen zu bedienen. Selbstverschuldet ist diese Unmündigkeit, wenn die Ursache derselben nicht am Mangel des Verstandes, sondern der Entschließung und des Muthes liegt, sich seiner ohne Leitung eines anderen zu bedienen. Sapere aude! Habe Muth, dich deines eigenen Verstandes zu bedienen! ist also der Wahlspruch der Aufklärung.»
«
'L iluminìśem 'l è la gnuda fóra edl òm dala só minoritê deśgnùda da lò medéśum. Minoritê ch'l'è l'incapacitê ed druèr la só testa sàinsa tgnìr adrē a di èter. Cla minoritê chè la deśvìn da nuèter medéśum, quand a nn'è minga che a nuèter a s chèla l'inteligìnsa, mo l'è che nuèter a nn'es decidòm minga e a n'gh'òm gnanc al curàǵ ed druèrla sàinsa che di èter i n's in dìghen la manéra. Sapere aude! Cata al curàǵ ed druèr la tó inteligìnsa! Queschè 'l è al cmand edl iluminìśem.»
(CARPŚ)
Sunt
I agìnt i gh'àn da catèr al curâǵ ed tóres fóra dala "minoritê" indû i s caten, i gh'àn da druèr la só inteligìnsa, e minga stèr sèimper lè a dèr amèint a quèst e a cl èter ch'i gh'dighen quèl ch'i gh'àn da pinsèr.
Manéri ed dìr
- (CARPŚ) Mo l'è comda! (sotaintēś: ed fèr sèinper quī ch't egh dév dìr tut), (IT) Ma è facile! (essere sempre imboccati).
Vōś lighèdi
Colegamèint estèren
- (IT) La rispòsta ed Kant dal 1784 ala dmanda 'd s'al fùs 'l iluminìśem, in dla réda.
- (EN) Na spiegasiòun ed Foucault dal pês ed Kant, in dla réda.
- (DE) Al pês tùt intēr in dla réda in formèt .pdf.