Sapere aude
|
C'l artìcol chè 'l è scrit in
Carpśàn |
Sapere aude! l'è na manéra 'd dìr latèina ch'la vōl significhèr "Cata al curâǵ ed savér!". La freśtèina la s catèva scrìta in dal lettri 'd Oràsi (Lettri I, 2, 40) quand al scritōr al s arcmànda a 'l amìg Masim Lolìus ed léśer, ed studièr e 'd fèr di quèl onèst.
'N èter pinsadōr minga cìc ch'al druèva cla frêś chè, 'l era stê Kant in dal mèinter ch'al spieghéva al significhêt edla paròla "iluminìśem":
«
Aufklärung ist der Ausgang des Menschen aus seiner selbstverschuldeten Unmündigkeit. Unmündigkeit ist das Unvermögen, sich seines Verstandes ohne Leitung eines anderen zu bedienen. Selbstverschuldet ist diese Unmündigkeit, wenn die Ursache derselben nicht am Mangel des Verstandes, sondern der Entschließung und des Muthes liegt, sich seiner ohne Leitung eines anderen zu bedienen. Sapere aude! Habe Muth, dich deines eigenen Verstandes zu bedienen! ist also der Wahlspruch der Aufklärung.»
«
'L iluminìśem 'l è la gnuda fóra edl òm dala só minoritê deśgnùda da lò medéśum. Minoritê ch'l'è l'incapacitê 'd druèr la só testa sàinsa tgnìr adrē a di èter. Cla minoritê chè la deśvìn da nuèter medéśum, quand a nn'è minga che a nuèter a s chèla l'inteligìnsa, mo l'è ch'a nn'es decidòm minga e a n'gh'òm gnanc al curâǵ ed druèr-la sàinsa che di èter i n's in dìghen la manéra. Sapere aude! Cata al curâǵ ed druèr la tó inteligìnsa! Queschè 'l è al cmand edl iluminìśem.»
(CARPŚ)
Vōś lighèdi
Colegamèint estèren
- (IT) La rispòsta 'd Kant dal 1783 ala dmanda 'd s'al fùs 'l iluminìśem, in dla reda.
- (DE) Al pês tùt intēr ed Kant indû 's cata la citasiòun dal sapere aude, in dla reda in formêt .pdf.