Fetònt (astrunumìa)

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Fetònt, cgnusû anc cuma 'l „quìnt pianēd“, 'l è 'n 'l nóm 'd un pianēd iputètic ch'al sarév eśistî fra gl'òrbiti 'd Mart e Giôv soquànt migliòṅ 'd an fà, in du adès a gh'è la fasa prinsipàla. Al ciàpa 'l nóm da na figùra dla mitulugìa gréca fiōl dal dio dal Sōl, Èli.

L'ipóteśi dl'eśisténsa 'd Fetònt

Quànd in dal 1781 gl'astrònum i aṅ catâ 'l pianēd Uràṅ pròpria in dal sit in du la léǵ ad Titius-Bode l'iva iputiśâ ch'a gh in fus òṅ, dimóndi studióś dal sistéma sulàr i s èṅ pòst al prubléma che 'l ùnic buś ch'a gh'armagnìva 'l éra qvél teòric a 2,8 UA da 'l Sōl, fra Mart e Giôv.

In dal 1801 'l astrònum itagliàṅ Giuseppe Piazzi 'l iva catâ 'n còrp celèst pròpria lè, al pianēd nân Ceres, e dònca a parìva ch'a s fus sarâ 'l sérć ma quànd 'l an dòp Heinrich Olbers 'l iva nutâ ch'in dal stés punt a gh 'n éra anc 'n àtar, Pàlad, i èṅ saltâ fóra di prubléma parchè a n è mia pusìbil che dū pianēd difarènt i pòsan spartìr la stésa òrbita, anc tgnénd cònt che pò a s è catâ Giunòṅ (1804) e Vèsta (1807), tut in dla fasa di asteròid.

Al pinsēr 'd Olbers 'l éra che tut chi còrp celèst lè i n ér'n àtar ch'i rèst 'd un pianēd, ciamâ in dal 1823 Fetònt da 'l lenguìsta tedésc Johann Gottlieb Radlof, dastrùt a séguit d'l impàt cun na cuméta, teurìa cgnusùda cuma la Teurìa dla distrusiòṅ. P'r al studióś Zecharia Sitchin cal pianēd lè 'l éra cgnusû da i babilunéś cuma Tiamat prima che 'n àtar pianēd, Nibìru, al gh andìs adòs dand vita a la Tèra e a la fasa prinsipàla c'n i sò rèst.

A 'l dè 'd incō i siensiâ in gèn'r i pénsan però ch'la fasa di asteròid la sia qvél ch'a gh'armàgn di materiài dal sistéma sulàr primitìṿ ch'i n gh l'aṅ minga cavàda a métar-'s insém par via di distùrub gravitasiunài ad Giôv.