Fernandel

Artécol in dialèt arzân

Fernandel oséja: Fernand Joseph Désiré Contandin
Nasû a Marsìglia l’ 8 ed mâg dal 1903 e môrt a Parì al 26 ed fervêr dal 1971.

Véta

Fiōl ed gînta puvrèta ch' la stêva a Perosa Argentina^[1], in dóve, s' a 's và vêrs al Sestriere, un cartèl a sègna dóve a gh'é la cà di só genitōr, la carêra ed Fernandel l’é incumincêda cun dêṣ ân ed lavōr pôch impurtânt per sbarchêr al lunâri, dal 1915 al 1925.
Ind al mèinter al fêva di spetâcol cme cantânt e caraterésta ind i café-cuncêrt dōve al fêva armagnêr al póblich pr’ al só prufîl da cavâl.
Al 4 avrîl 1925 l’à spusê Henriette Manse, la surèla ‘d un só chêr amîgh. A gh’àn avû trî fiô, Josette int al 1926, Janine int al 1930 e Franck int al 1935.

Al debót int al cinéma l’é stê int al 1931, quând l’à 'vû un rōl céch int al félm Le Blanc et le noir, in dōve “Raimu” l’ēra al prutagonésta principêl. Ind al ‘stès ân Jean Renoir al gh’à fât fêr un rōl pió impurtânt in On purge bébé, trât da un lavōr ed Georges Feydeau. Sèimper int al 1931, l’é stê prutagonésta int al félm ed Bernard Deschamps Le Rosier de Madame Husson, in dōve al recitêva ‘na pêrt che in carēra a gh’avréven zibî dèspes, còl 'd un zuvnôt ingènev, che, in sté chêş, al perdîva la verginitê in ‘na cà ed piaṣèir.

L’ēra rivê al sucès, che l’é continvê per tót j ân trèinta, peréiod dóve Fernandel però l’à purtê avânti la carēra ed cantânt in dimòndi comèdi musichêli, che despès în stêdi dôp pôch spustêdi in adatamèint p'ral cinéma.

Tót però l’é cambiê int al 1952, quând, grâsia a Julien Duvivier e al prém ed la sèria ed félm ed Don Camél, l’à vistî al rōl ‘d un prēt italiân ed pruvîncia, fugôṣ e sèimper in lôta cun al séndech cumunésta, Pepòun, recitê da Gino Cervi.

In tót, dal 1952 al 1965, a n’à recitê 5:

Don Camél, 1952;
Al ritōren ed Don Camél, 1953;
Don Camél e l'onorèvol Pepòun, 1955;
Don Camél munsgnōr... mó mìa trôp, 1961;
Al compâgno Don Camél, 1965.

Ind al mèinter al gh’é ânch in divêrs êter félm sia italiân che americân. Atōr bòun ed fêr tót e ch' es fêva capîr, int j ân sinquânta e 'sânta al s'é catê a fêr di rōl che pasêven dal cômich, cme in La legge è legge (1957) al fiânch ed Totò o La vacca e il prigioniero 1959, a ētri recitasiòun pió cumuvèinti.

Al só prém félm a Hollywood, dal 1956, l’é stê Il giro del mondo in ottanta giorni, dōve al recitêva la pêrt ‘d un viturèin. Al sucès otgnû in cól félm al l’à purtê a girêr ‘na nōva cumèdia int al 1958, Paris Holiday, cun Bob Hope e Anita Ekberg.

A la fîn ‘d la carēra al s’é inviê int la strêda ‘d la regía di félm, la trât insèm quâter félm, e creê la cà ed produsiòun GaFer film insèm a Jean Gabin.

Int al 1971, quând la lavorasiòun ed la sèsta dal j avintûri ed Don Camèl, Don Camél e i zôven d’incō, per la regía ed Christian Jaque l’ēra bèle a un bòun pûnt, l'atōr l’à incumincê a malêres in môd sèri e l’à duvû lasêr lé al prugèt, cun l'abandòun dal riprèiṣi dal félm. A’ s dîṣ che Gino Cervi, quând a gh’àn dê la nutèsia ed l’ abandòun, per questiòun ed salót, ed Fernandel, an n’à pió vrû cuntinvêr p'r al rispèt e la stéma che al pruvêva p'ral fradèl e cumpâgn ed lavōr. Dòunca al sèst félm l’é armêṣ mìa finî ânca se quelchidûn al dîṣ ch' a 'gh manchés pôchi riprèiṣi a la fîn. L'é pó stê fât int al 1972 cun Gastopne Moschin int al rōl ed Don Camél e Lionel Stander in còl ed Pepòun.

Dôp mèiş ed soferèinsi Fernandel l’é môrt ‘d un brót mêl; l’é stê suplî ind al simitèri parigîn ed Passy.

Al nòm d' êrt

Al nòm d'êrt al deşvîn da la faméja Manse. Difâti, al dé dal spuşalési ed la fiōla a sèmbra che la nôna, ed l'alōra Fernand Contandin, l'âbia dét a 'd êlta vōş: "Vé! Voilà le Fernand d'Elle!".

Soquânt di félm dóve l'à recitê

Un marito scomparso 1936
Pazzo per la musica 1936
Arriva il campione 1937
Carnet di ballo 1937
Ernesto il ribelle 1937

La vita trionfa 1937
Il giro del mondo 1938
Fric-Frac 1939
Fernandel al trapezio volante 1940
Patricia 1940
Cameriere per signora 1941
Botta e risposta 1950
Fernandel e le donne 1950
Topaze 1950
Tu mi hai salvato la vita 1950
... Arriva fra' Cristoforo 1951
Don Camillo 1951
Me li mangio vivi! 1953
Il nemico pubblico n. 1 1953
Il ritorno di Don Camillo 1953
Alì Babà 1953
Santarellina 1953
Don Camillo e l'onorevole Peppone 1955
Il grande seduttore 1955
Era di venerdì 17 1956
L'uomo dall'impermeabile 1956
Il capitano della legione 1957
La legge è legge 1957
Noi gangster 1958
Psicanalista per signora 1959
La vacca e il prigioniero 1959
Cresus 1960
Fernandel, scopa e pennel 1960
L'assassino è al telefono 1961
Don Camillo monsignore ma non troppo 1961
Giudizio universale 1961
Tentazioni quotidiane 1962
Il cambio della guardia 1963
Il compagno Don Camillo 1965

Materiêl pr'andêregh in fònda

(manca)Bibliografia ed opere di riferimento:

Raymond Castans, Fernandel m'a raconté, éditions de la Table Ronde, Paris 1976
Jacques Lorcey, Fernandel, éditions Ramsay, Paris 1990
Jean Jacques Jelot Blanc, Fernandel. L'accent du soleil, éditions Stock, Paris 1991
Franck Fernandel, Mon Fernandel, éditions Autres Temps, Marseille 2001
Franck Fernandel, Fernandel, mon pêre, éditions Autres Temps, Gémeros 2005
Riccardo F. Esposito, Don Camillo e Peppone. Cronache cinematografiche dalla Bassa Padana 1951-1965, Le Mani - Microart's, Recco, 2008, ISBN 978-88-8012-455-9.

(manca)Nôti de spiegasiòun ed la pâginaNôti in fònd a la paginaNote a piè di pagina:

↑ Perosa Argentina

Êter progèt

Collegamèint d’ed fōra

Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da Fernandel trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.

[1] Perosa Argentina

[1]