Dirìt ad vōt in dal Distrét ad Culùmbia
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
La sità 'd Washington, capitàl di Stat Unî, la n s cata in ninsòṅ stat ma la cuincìd teritorialmènt e puliticamènt c'n al Distrét ad Culùmbia in un sit ad tèra regalâ a 'l guèran federàł in dal 1788 da 'l Maryland. I sò abitànt, ch'i pàs'n i siesènt-stantamìla cristiàṅ, però i n gh'ànan briśa i dirìt pulìtig cumpàgn a tut chi àt'r americàṅ parchè i n pōlan minga eléśar di sò rapreśentànt a la cambra (United States House of Representatives, 435 mémbar) e a 'l senàt (United States Senate, 100 mémbar) ma sōl vutàr in dgl'elesiòṅ presidensiàli, un dirìt ch'i aṅ cunquistâ fra 'l àtar sōl in dal 1964 e c'n un nùm'r ad grand eletōr ch'al gh'à da èsar sèmp'r al più bas ad tut i stat, sénsa cuntàr la sò pupulasiòṅ ch'l'è più élta, tant par dir, ad qvéla dal Wyoming. In dgl'elesiòṅ p'r al presidènt di Stat Unî al Distrét ad Culùmbia 'l è sèmpar stâ da la banda di demucràtic cun dal persentuàli bùlgari. In dal 2016 l'Hillary Clinton l'à ciapâ chè al 90,9% di vōt cónt'r al 4,1% ad Donald Trump.
Da 'n sundàǵ fat in dal 2005, al 78% di americàṅ i n saìvan gnanc che la sità la n gh'is minga di rapreśentànt a 'l cungrès. Washington la gh pōl mandàr un sò delegâ a dascórar che però al n pōl minga vutàr gnanc na léǵ a part quànd a s trata 'd questiòṅ pruceduràli.
Al prubléma 'l è che la custitusiòṅ la garantìs di rapreśentànt sōl a i stat dònca a gh sarév da far un quàlc emendamènt par giustàr al ròbi, o a s fà dvintàr al distrét un stat a sò vòlta, i gh'aṅ pruâ sénsa sucès a dar vita a 'n stat ciamâ New Columbia in dal 1982, o a gh'è da far turnàr Washington in dal Maryland acsè cuma Róma la fà part dal Lasi. Ma i pàdar fundadōr i vlìvan che la capitàl la fus un quèl a part pròpria par garantìr ch'l'armagnìs fóra da 'n stat piutòst che da 'n àtar.
Al 29 ad Dicémbar dal 2003 na cumisiòṅ di Stat Americàṅ su i dirìt umàṅ l'à tirâ gl'uréci a i Stat Unî dgnénd ch'i éran drē a viulàr i dirìt di abitànt ad Washington, artìcui II e XX dla Dichiarasiòṅ americàna di dirìt e di duvēr d'l óm. Inóntar gl'americàṅ i n rispétan briśa gnanc al tratâ dal Cumitâ di dirìt d'l óm dal Nasiòṅ Unìdi, ratificâ da lōr in dal 1992. Soquànti prupòsti ad léǵ i èṅ stadi preśentàdi in cungrès par dar al dirìt ad vutàr anc a i sitadèṅ ad Washington, ch'i pàg'n al tasi cuma tut chi àtar ma ch'i n pōlan minga dir la lōr, ma a n s 'n è mai fat gnint, specialmènt parchè i republicàṅ i s métan sémpar par travèrs.