Antonio Ligabue
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Arzân |
Antonio Ligabue, nòm a la nâsita Antonio Laccabue (Zurigo, 18 dicèmber 1899 – Gualtēr, 27 ed maz 1965), l'é stê un pitōr italiân..
Véta
Nê da Elisabetta Costa, belunèişa e prubabilmèint da Bonifacio Laccabue spuşê da la mêdra al 18 znêr dal 1901 (al vèir nòm dal pêder però an s'é mâi savû ed precîş ) ed Rèz. Int al 1942 al pitōr al câmbia al cugnòm Laccabue in Ligabue. Int al setèmber dal 1900 l'é stê dê in afidamèint a i şvéser Johannes Valentin Göbel e Elise Hanselmann. Int al 1913 per 'na dişgrâsia a mōren, dôp avèir magnê 'd la chêrna andêda da mêl, la mêdra Elişabèta e trî fradē. L'à cumincê a lavurê ògni tânt cme braciânt agrécol e fêr 'na véta da giramònd. Dōp 'na grôsa quistiòun cun la mêdra ch' a l' îva tôt in cà l'é stê ricoverê in un manicômi. Int al 1919 drēda 'na denûncia ed la Hanselmann, l'é stê madê via da la Şvésra. Da Chiasso l'é purtê a Gualtēr, paèiş dóv' è nasû al pēder ch' al gh'à dê al nòm, mó seinsa savèir 'na parôla 'd italiân, al scâpa dal paèiş e al sērca 'd turnêr in Şvésra. Turnê a purtêr a Gualtēr, l'é stê al mònd cun l'ajót dal Cmûn int al Ricôver di puvrèt "Carri". Int al 1920 a gh'é stê zibî un lavōr a j êrşen dal Po e prôpria in cól peréiod l'à cumincê a fêr di quêder. Int al 1928 l'incûntra Renato Marino Mazzacurati ch' al capés la só êrt s'cèta, ch' al gh' insègna a druvêr i culōr a ôli e a 'gh dà 'na mân a fêr vèder al valōr ed la só bravitó. In chî ân as dèdica dal tót a la pitûra, sèinsa smèter ed girundlêr sèinsa un fín lòngh al fióm Po. Int al 1937 l'é stê ricoverê int al manicômi ed Rèz perché al s' ēra fât da frîdi da per ló. Int al 1941 al scultōr Andrea Mozzali a l'à tirê fōra dal manicômi e al l'à tôt in cà sua a Guastâla. Al tèimp ed guèra l'à fât l'intèrpret p'r al trópi tedèschi. Int al 1945 p'r avèir picê un suldê tedèsch cun 'na butélia, l'é stê internê in manicômi per trî ân. Int al 1948 l'à cumincê a piturêr cun pió custânsa e giurnalésta, crétich e mercânt d'êrt àn cumincê a intersêres a ló. Int al 1975 Severo Borghi giurnalésta impurtânt dal Rèst dal Carlèin e Aldo Ferrari famōş fotôgrafo a vân a Gualtēr a catêrel: a n'é saltê fōra un servési insém al giurnêl cun da fotograféi famóşi incòra incō. Int al 1961 è stê fât 'na préma mòstra personêla a la Galeréia La Barcaccia ed Ròma. Al gh'à 'vû un incidèin cun la môto e l'ân dôp a gh'à ciapê 'na minacèta. Guastâla la gh'à dedichê 'na grôsa mòstra cun al j ôpri pió impurtânti. L'à dmandê 'd èser batzê e bruşê, al mōr al 27 ed mâg 1965. L'é suplî int al simitèri ed Gualtēr, insém a la lâpida a gh'é la mâscra murtuâria in brònz ôpra ed Mozzali
L'é stê ciamê "Al Mât" o "Al Tedèsch"
Int al 1965 dôp pôch la só môrt, a 'gh vîn dedichê 'na mòstra insém al şvilóp ed la só êrt dèinter a la IX Quadriennale ed Ròma
Int al 2002 Sergio Negri, al pió grôs competèint ed Ligabue, al póblica un catâlogh generêl di quêder (cà editrîş Electra Mondadori)
Al Palâs Reêl ed Milân a s'é tgnû 'na mòstra sōl insém a ló. Cumincêda al 20 ed Zógn 2008 e finîda al 4 ed novèmber 2008.
A la Fundasiòun Magnani Rocca a Maiân ed Traversèdel (Pèrma) a s'é tgnû, dal 11 ed mêrs dal 2011 al 26 ed zógn 2011 la mòstra Antonio Ligabue.La follia del genio,
Ligabue int i félm e int la mùşica
- Un prém documentâri insém a Ligabue (Antonio Ligabue, pittore) l'é stê fât int al 1965, ân ed la só môrt da Raffaele Andreassi.
- Int al 1978 al regésta Salvatore Nocita al gh'à dedichê un românz in trèi puntêdi ch' al cûnta la véta ed Ligabue, intitulêda prōpria Ligabue, al fa la pêrta dal pitōr un atōr ed trèint' ân Flavio Bucci.[1] La sèria intēra la 's pōl catêr insém al sît ed la RAI.[2]
- Marco Ongaro, dèinter a la colesiòun Dio è altrove, l'à incîş 'na cansòun dedichêda al pitōr "Ligabue".
- Augusto Daolio, di Nomadi, al gh'à dedichê 'na cansòun intitulêda Dâm un Bêş:
Nôti
- ↑ Ligabue - Televisiòun ân 70
- ↑ Ligabue (sèria a puntêdi) dal sît ed la Rai
Elèinch di léber
- Dizionario biografico degli italiani LXIII, Roma, Istituto dell'Enciclopedia italiana, 2004
Colegamèint d'ed fōra
- Antonio Ligabue insém a Archimagazine
- Schêda ed la mòstra dal 2005 a Rez e Gualtêr
- Crética ed la mòstra Antonio Ligabue. La follia del genio (Fundasiòun Magnani Rocca, Mamiân ed Traversèdel (PR), 12 mêrs - 26 zógn 2011)
- Catâlogh generêl dal j ôpri fât da Sergio Negri
Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da Antonio Ligabue trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.