Urìna

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

L’urìna, cgnusùda méj cuma pisa o anc pis, l'è 'n lìquid fat da 'l còrp umàṅ o anc dal bèsti par casàr via i prudót metabòlic ad scart ch'i s càt'n in dal sànguv. I èṅ i rugnòṅ ch'i la fànan sù misćiànd l'àqua cun cal sustànsi lè da eliminàr. Un lìt'r ad pis al gh'à dèntar 960 g 'd àqua, 20-25 g 'd uréa, 10-16 g ad sâł, 10-15 g 'd aśōt e àtar sustànsi incóra. In un dè in gèn'r a s in fà un lìtar/un lìt'r e mèś.

Prima 'd èsar butàda fóra da 'l còrp par l'urétra, la pisa la s mùcia sù in dla psiga dl'urìna, un sachét ch'al s impinìs sèmpar da piò c'n al pasàr dal tèmp e ch'al và vudâ quànd a s sènt al stìmul dal pisàr. La pisa la s fà in di cèso o in di lìcit in pòst ciamâ pisadōr.

Al culōr dal pis 'l è in gènar śal culōr dla paja ma 'l pōl èsar anc più ciàr o trasparènt o più scûr, da 'l aràns a 'l maròṅ ciàr, a dipénd s'a s bév dimóndi o minga tant o anc s'a s gh'à 'n quàlc mâł. Al valōr dal pH al vària da 4,4 a 8 anc s'in gènar al s davśìna a 6.

Al parsòni ch'i pìsan dimóndi, specialmènt i putèṅ ch'i la fàn'n a lèt, i èṅ dit “pisòṅ” (“pisóni” cal dóni). Al distùrub ch'a s gh'à quànd a s gh'à sèmp'r al stìmul 'l è dit “pisarōla”.

Pruvèrbi e mōd ad dir

Pisàr-'s adòs da 'l rìdar: ridàr dimóndi 'd gust
Al pōl pisàr a lèt e pò dir 'd avēr sudâ: quànd na parsòna l'è dimóndi furtunàda e a gh và bèṅ incòśa o òṅ ch'al pōl far qvél ch'a gh pâr
Pisàr di quatrèṅ: tiràr fóra di bèsi
Pisàr fóra da 'l bucalèṅ: dir un sfundòṅ o far na bruta figùra
Pisàr in tut i cantòṅ: spataglàr dapartùt
Ta t 'n acurśarà in dal pisàr: Spéta pur e 't vadrà qvél ch'a t sucéd
A pis e pò a végn: A vgnarò quànd a m fà còmad
(CARPŚ) Per capìr a capìs, 'l è quand a pìs ch'a rabìs: na manéra 'd intercalàr cuma n'àtra ;-)

Culegamènt estéran

(IT) La pisa in dl'enciclupedìa Treccani

Àtar prugèt

Wikimedia Commons contiene file multimediali su Urìna