Theia (astrunumìa)
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Theia 'l è 'n pianēd iputètic antìg ch'al sarév eśistî a 'l inìsi dla furmasiòṅ dal Sistéma sulàr, secónd la teurìa dl'ipóteśi dal grand impàt cóntar la Tèra, in alóra ciamàda Gaia, ch'l arév pò dâ vita a la Luna quàtar migliòṅ e mèś 'd an fà.
Tgnénd adrē a cal pinsēr chè Theia l'éra 'n trujàṅ teréstar dal dimensiòṅ ad Mart ch'la s catàva a 'l urìgin in un punt ad Lagrange dla Tèra. Quànd la sò masa l'è carsùda tròp tirànd dèntar di àtar còrp celèst stramnâ in dal spasi (cuma maśàgni, giaròṅ, pólvra, asteròid e via dascurénd) 'l equilìbri al s è scavśvâ p'r armàgnar-'g incóra in dla sò cóa, anc tgnénd cònt di distùrub gravitasiunài ad Giôv. Theia l'è andàda acsè adòs a la Tèra, drita o 'd travèrs, cavànd-ag via 'l mantèl e śbragànd-'s in part in migliàrd ad pès e p'r al rèst dasfànd-as c'n al nòstar pianēd.
In séguit tut i giaròṅ finî in dal spasi intór'n a l'òrbita dla Tèra i s èṅ unî insém dand vita a la Luna.
La teurìa dal grand impàt, purtàda avànti in dal 1975 par William Hartmann e Donald Davis, l'è qvéla ch'la cata più spasi in dal mónd sientìfic piutòst che qvéla dla fisiòṅ dla Tèra, dla ciapàda dal satélit par la fòrsa 'd gravità dla Tèra e dla carsùda insém a partìr da i materiài sparpajâ in dal spasi.