Cà a tòra
| C'l artìcul chè 'l è scrit in Arzân | 
|
Artécol in dialèt arzân
La Cà a tòra (Casa a torre in italiân) l'é 'na costrusiòun furtifichêda, 'na rôca cun al funsiòun sìa militêri che abitatîvi ed môda int al medioēv a partîr dal X sècol.
Impalcadûra
La rôca in urègin fâta in prêda cun funsiòun ed difèişa, la preşèinta 'n' impalcadûra masésa ed sôlit ed fōrma fâta a retângol, cun al carateréstich turiòun centrêl ch' al dêva, a chi stêva ind la cà a tòra, un pûnt stratègich per guardêr, segnalêr e difèndres da l'êlta.
La Cà a tòra la gh'îva, ed sôlit, un pòs per l'âqua, un curtîl e 'n' armésa pr' al bèsti e i mèz. L' ingrès ed la cà, ed sôlit, al preşèinta ûn o pió archivôlt (ch' a gh' àn insém al stèma ed la faméja dal sgnōr dal pôst) per permèter l'ingrès a cavâl e che un tèimp a gnîven sarê, quând l'ēra necesâri, da impunèint purtêl; al mûri în sèimper grôsi e al fnèstri, céchi, prutèti da inferiêdi.
As vèden despès dal vôlti a vêla, fnèstri a dû bûş, scalòun intêren e un sistēma ed sòt pasâg més sòt tèra.
Funsiòun
Al Cà a tòra a gnîven per lo pió fâti e druvêdi in zôni difècili da rivêregh al tèimp dal medioēv per controlêr e, a l'ucasiòun, difènder cun pôchi fôrsi mó bòuni, un pâs o un pôst stratègich in zôni ed muntâgna o cun dal rôbi impurtânti mó ânca só cruşîl o strêdi da badêr. In pió da èser druvêdi cun funsiòun ed tâtica militêra ēren druvêdi cme abitasiòun "padrunêli" che d' atōren despès a gnîva fât un sistēma ed cà dipendèinti o ânca di cèinter abitê.
Ind l' Eurôpa
Ind i sistēma ed sitê medievêli europèi ocidentêli a gh' é dimòndi eşèimpi ed gèner ed Cà a tòra dal X sècol; incòra incō a 's pōlen vişitêr in Inghiltèra, Irlânda, Scôsia, Galles, Frância e in Itâlia. Na quelchidòna a's câten ânch in Germâgna, Polônia e da êtri pêrti ind al cèinter ed l' Eurôpa.
Materiêl pr'andêregh in fònda
(manca):
- Giuliano Cervi - La casa a torre nell'Appennino Reggiano. - Roma : Ranaudo, 1981
- Giuseppe Ligabue - La casa a torre dal Tresinaro al Crostolo; a cura di Pro Loco, Amministrazione Comunale di Albinea. - Albinea : Amministrazione Comunale, 1985
Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da Casatorre trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.