Stéla 'd neutròṅ

 Miranduléś

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Diségn dna stéla 'd neutròṅ

La stéla 'd neutròṅ, cgnusùda anc cuma stéla mòrta o stéla cadàvar, l'è na stéla degeneràda pìcula pìcula, c'n un diamét'r ad sóta di trénta chilómetar, ma pîna a mertlét, stadi finàł dna stéla più granda, in gènar da déś a vint masi sulàri, quànd la finìs gl'elemènt alśēr a 'l sò intéran ch'i ìvan tacâ la fuśiòṅ nucleàr da idrògen a èli.

A cal punt lè la stéla la patìs un culàs gravitasiunàł sóta 'l sò pēś ad qvél ch'a gh'armàgn parchè la presiòṅ tèrmica dal reasiòṅ nucleàri la śmét 'd ès'r-ag e dònca la fòrsa 'd gravità la gh'à la méj schisànd tut la matèria vèrs al sèntar. Cun na presiòṅ dal gènar al sò camp gravitasiunàł 'l è sènt migliàrd più fòrt rispèt a qvél dla Tèra. Al sò prilamènt 'l è 'd un śvélt straurdinàri esénd ch'na stéla 'd neutròṅ l'è bòna ad far un gir cumplét da òṅ a trénta secónd o anc méno.

Quànd cal fenòmen chè al riguàrda dal stéli più grandi (da vint a trénta masi sulàri) i s fórman di buś négar, quànd i èṅ più pìculi (ad sóta di déś masi sulàri) i nàsan dal nani biànchi.

Diségn 'd un taramòt stelàr su na stéla 'd neutròṅ

Al fitùm di àtum dla stéla tut schis spaplâ al fà in manéra 'd dasfàr insém gl'eletròṅ c'n i prutòṅ ch'i dvèntan acsè di neutròṅ ch'i s śòntan dònca a qvéi ch'i gh'éran bèla da prima.

Na stéla 'd neutròṅ da par lē, sénsa dla matèria lè dintóran, l'è praticamènt inviśìbla: la sò temperadùra acsè élta, la pōl rivàr anc a 'n migliòṅ ad grâd cun di camp magnètic da 10¹² gauss (qvél dla Tèra, tant par dir, 'l è 'd 0,5 gauss), la la pòrta a butàr fóra dal radiasiòṅ ultraviuléti, X e gama ma la luś la s fà fadìga a védar-la da luntàṅ parchè la stéla l'è tròp pìcula.

In dal grup dal stéli 'd neutròṅ a 'rcurdém al màgnetar e 'l pùlsar. Qvisti chè i mét'n insém dagnóra tuti 'l fórmi ad qvéli cgnusùdi in dal 2019, dumìla-setsènt a 'l incìrca su tri-mila.

Culegamènt estéran

• (IT) La paśna dla stéla 'd neutròṅ su 'l sit dla Treccani

Nòti