Vsân: differenze tra le versioni

|CONFINA={{MSG|(nord) Quattro Castella, Albinea, (est) Viano, (sud) Casina, (ovest) Canossa e San Polo d'Enza.|ARZ=(mezanôt) [[Quâter Castē]], [[Albinèa]], (matèina) [[Viân]], (mezdé) [[CaşînaCaṣîna]], (sira) [[Canòsa]] e [[Sân Pôl]].}}

Bagnê dal turèint [[Cróstel]] a's câta in 'na puşisiòunpuṣisiòun ed cèinter tra la pianûra e la muntâgna ch ' a j unés la [[Strêda Statêla 63 dal Pâs dal Cerêto]]

L'é a mansèina dal Cróstel. Al j urègin de Vsân a s'arfn a l'êlt Medioēv, ind al só teritôri i Rumân ân fât tânti '' dmus'' cuntadèini. In època medievêla l' à rapreşentêrapreṣentê un impurtânt presédi difensîv e 'd cuntròl dal véi ed cumunicasiòun da e per l' [[Apenèin arzân]]. Al castèl, butê zò int al XV sècol, l'êra, ind la préma metê dal XII sècol, di [[Canòsa]] che s'al quistunêve cun i Vèschev ed Rèz e i da Fogliano. Al castèl ed la frasiòun ed Muntêlt l'é stê di Canòsa pó 'd j arzân, pó di da Fogliano préma d'èser unîda al Duchêt Estèins int al 1420, che l'àn infevdê a dal faméj fidêdi. Al Cmûn dal dé d'inco l'é nasû, só decrêt ed Luigi Carlo Farini al 1 de znêr dal 1860; al prém nòm de ''Vsân'', a gh'é stê zuntê int al 1862 ânca còl ed '' insém al Cróstel''. Vsân al s'é fât nutêr, da che indrê, d'ed là che per èser un impurtânt şnōdṣnōd ed cuminicasiòun, ânca per la preşèinsapreṣèinsa ed grândi chêvi ed gès, dōve dimòndi gînta dal pôst a gh'à lavurê. Ind al cèinter stôrich e int al frasiòun a 's vèden incòra soquânti Cà a Tòr dal XV sècol. Al 24 ed zógn dal 1944, int la localitê ed La Bètla (La Bettola in [[italiân]]), é stê fât da i nâşinâṣi-fasésta l'òrend masâcher dōve în môrt 32 civîl ed tóti al j etê sia mâs'c che fèmni.

La cunuméia l' a' s pôgia insém a l'agicultûra ( granâja, óva da vèin, furâg), l'alevamèint e l'indóstria, atîva ind i setōr ed la teşdûrateṣdûra, metalmecânich (machinâri per l'indóstria alimentêra), ed l' abiliamèint, dal matèri plâstichi, di materiêl da costrusiòun, ed la lavurasiòun dal lègn (imbalâg).

Vsân l'é al cèinter principêl e l'é al pôst dal minucèpi al ' se şvilópaṣvilópa a i fiânch ed la Streda Statela 63 in diresiòun dal pâs dal Cerêto. Post dal pêrch póblich ''Pineta'', cnusû in pruvîncia cme ''La pinetina'', cèinter 'd educasiòun abientêla cun la carateréstica dal recóper dal bèsti frîdi. FamōşaFamōṣa ânca l'ativitê ed la chêva dal ges in localitê Mûnt Gès. La cēşacēṣa dedicheda a Sân Marèin la gh'à 'na bèla facêda a capâna e un intêren a ònica navêda cun vôlta a bòta e capitê urnê in bundânsa che fân pió bê i sê altêr ed fiânch. Restarvêda int al 1990, dōve, d'ed là ed soquânti pitûri asê bèin fâti, în tgnû dacât sê pajôt in scajôla fôrsi fât tr'al XVII e al XVII sècol, é stê arnuvê ânca 'na pôrta ch' la gh'êra bèlo dal 1515 cun d'ed sōver 'na lunèta ed valōr dōve în sculpî i sègn ed la faméja di Canòsa. La localitê Sèdri l'é numinêda ind i documèint dal 1447 e a la fîn dal 1700 l'é 'na véla dal fèdev di Cassoli. Mó la localitê l'é d'urègin rumâna dal têrd peréiod repoblicân. Ind al cèinter dal bôregh a gh'é un impurtânt tòra a trî livê cun al curdòun dal granêr môrt cun i quadrê més a dèint ed sèiga. Pôch luntân a 's vèd un stâbil sgnurîl dal XVII sècol cun dō tòr e davânti un curiōs mûr. A matèina dal turèint Câmpla a gh'é un stâbil sgnurîl dal sincsèit cun 'na lògia tampunêda e 'na tòr a trî livê.

Al nòm Carâta al dişvîndiṣvîn da cà in blişghêdabliṣghêda o in spicajòum. Ind la zôna meridiunêla dal bôregh a gh'é un stâbil dimòndi antîgh cun la schêla d'ingrès avêrta e da 'na maestê a la Beêta Vèrgin dal 1853. La pêrta setentriunêla dal bôregh l'é fâta da soquânti cà in prêda dal prém 900 e da la nōva cēşacēṣa parochiêla in manêra medievêla só prugèt ed l'architèt Baldini.

Al nòm ed La Vècia sèmbra ch'al deşvègnadeṣvègna da la preşèinsapreṣèinsa ed 'na vècia stâla druvêda, da ché indrê, pr' al câmbi di cavâi.

La cēşacēṣa, dedichêda al Cōr Imacolê ed Maria, l'é stêda costruîda a l' inési ed j ân sinquânta só prugèt ed l'architèt arzân Enea Manfredini, al só intêren dmòndi ôvri ed l'artèsta Renato Valcavi in dōve al pôrti rapreşèintenrapreṣèinten un dègn ''bilièt da vîşitavîṣita''. Interesânt al bôregh Cà Cesari, dal têrd medioēv, fât da un cèinter cun bèin dêşdêṣ cà òna atâch a cl' êtra. Al cèinter dal bôregh a fà mòstra un bèl fōren urnê cun di sègn ed bòuna furtûna. Al carateréstichi dal bôregh în stêdi in grând pêrt scanşlêdiscanṣlêdi dal stablidûri. Mûnchi gustōşagustōṣa vâl réca ed piânti, ed pûnt ed vidûda e puntegêda da bôregh, ed valōr stôrich e tgnû dacât discretamèint

La preşèinsapreṣèinsa di rèst da castèl matéldich, ch' a's vèden incòra ind la séma dal muntarôt Muntêlt, ed la tòra ed l'antîga cēşacēṣa tirêda zò int al 1959 perché l'êra mêl mésa e di bôregh cun di impurtânt fabrichêt cuntadèin ch' al rènden un pôst dimòndi interesânt. Al gh' à un recôrd ch' al mêrita d'èser arcurdêr: la magiōr dal cà a tór unîdi in un sōl pôst. L'é 'na ''zôna turîda'' , ch' la gh'à pôch paragòun und al tertôri emiliân. Riôl bôregh d'urègin medievêla cun la preşèinsapreṣèinsa ed soquânt fabrichêt d' urègin antîga ('na cà a tòr cun la clumbêra dal XVII sècol) e'd un bèl pòs cun la quaciadûra a pûnta. Sti pòs, ed sôlit fât in prêda e cun ind la séma 'na sfêra dal bòun avgòri, a's pôlen vèder ânca ind la zôna 'dla burghêda ed Vindé.

Al paèişpaèiṣ l'é divîşdivîṣ in cèchi burghêdi ciaschedòna ed lôr la preşèintapreṣèinta un quêlch elemèint 'd interèsi stôrich e architetônich. La cēşacēṣa dedichêda a Sân Michēl l'é in 'na bèla puşisiòunpuṣisiòun ed vésta, la tòr la 's vèd bèin da la [Strêda Statela 63 dal Pâs dal Cerêto|S.S.63]]. Restarvêda int al 1988, al só intêren trî bê altêr ed l'otsèint in scajôla, dû ed quî lé ôvra di Fradê Tondelli ed [[Rèz]]. Ònica ind al teritori vesanèişvesanèiṣ a 'd avèirun ôrghen a câni – Riatti 1932- l'é stêda e l'é pôst ed cuncêrt che dân int l'ôc. Ind al pôst in dōve gh'é la cēşacēṣa adèsa 'na vôlta a gh'êra un castèl butê zò int al 1300 da i Sgnōr ed Rèz. In localitê Mlân un uratôri ed l'otsèint e un bèl bôregh in prêda; a Sgnân un uratôri dal XVIII sècol e di stâbil ed bèla fatûra. In localitê Tvajô 'na bèla cà a tòr cun al ''balchio'' (baladōr).

Al nòm de sté frasiòun al deşvîndeṣvîn da la preşèinsapreṣèinsa, in tèimp indrê, ed dimondi ed pegrêr.

Int al XIV sècol al fêva pêrt dal fèdev di [[Canòsa]]. Dal 1447 al 1605 l'é stê lighê al fèdev de Vsân, pó l'é pasê al fèdev ed Bedògn fât da Cesare d'Este int al XVIII sècol. Pecorîl al se şvilópaṣvilópa lòungh a l' antîga strêda fâta fêr da Dóca ed [[Mòdna]] int al 1798. Al bôregh al gh'à tânt fabrichêt ed dimòndi impurtânsa architetônica e stôrica fra quisché 'na cà a tòr dal têrd medioēv (dimòndi ruvinêda). Bôregh 'd urègin medievêla més ind al mèz ed la valêda dal turèint Câmpla al gh'à d'ed sōvra al bôregh ed Chêsla ed Canòsa dōve gh'é la cēşacēṣa ed Sânta Eufèmia, ânca lê 'd urègin medievêla. D' ed dèinter la cēşacēṣa l'é dal sê-setsèint cun al sufét a vôlti. Sibèin al mudéfichi fâti al fabrichêt ind i sècol, la cēşacēṣa, l'à mantgnû la diresiòun e l'impiânt uriginêl. D'ed là ed la cēşacēṣa int al bôregh ed Chêsla în da segnalêr soquânt stâbil cuntadèin; in particulêr còl atâch a la cēşacēṣa la preşèintapreṣèinta 'na cōrt ed impurtânt interèsi stôrich e architetônich.

==Personâg famōşfamōṣ de Vsân==