Dialèt guastalèiş

Artécol in dialèt arzân

Al dialèt guastalèiş (dialétt guastalés in guastalèiş) l'é al dialèt ch' a 's pêrla a Guastâla l'é dal tót divêrs da còl di paèiş cunfinânt ed la pruvîncia ed Rèz (Lusêra e Rezōl a pêrt), e, préma ed tót, dal dialèt arzân. Per ragiòun sia stôrichi che geogrâfichi l'é pió cumpâgn al dialèt mantvân, che cun còst al spartés la grôsa pêrt dal carateréstichi ed prunûncia e de scritûra, tânt 'd èser 'na cuntinvasiòun ed la zôna dialetêla ed la bâsa mantvâna (ânca s' al mantîn dal carateréstichi divêrsi sia da l'ûn che da cl'êter). Al linguésta Bernardino Biondelli, int léber Saggio sui dialetti Gallo-Italici dal 1853, al spieghêva al dialèt guastalèiş cme 'na varietê un pô divêrsa e ch' al fà pêrt dal sòt gróp emiliân "mantvân-ferarèiş".

Al stèma ed Guastâla

Eşèimpi ed dialèt guastalèiş

Al nostar dialétt

«

[...]Sin da 'l inìssi 'l an 's è mia cunfüs
cun al dialétt arsàn di cunfinànt,
ansi, in tött li manéri 'l à sercà
da star da Réss sémpar da pö distànt.

Pò par dispètt al 's è miss a parlàr
cun cói dadlà da Po, lè poch luntàn,
e acsè in dal témp li straci 'l à ciapà
'd an sö parént, ch'l è ‘l dialétt mantuàn.

Cóll ch’è gnü föra 'l è un tipo 'd dialétt
parlà da tötti i guastalés luntéra;
al par fatt a sö doss, e i è urguliùs
che nisön a discórra in sta manéra.[...]»

(da "Elementi di grammatica del dialetto guastallese", Luigi Pietri)

Tradusiòun in arzân

Al nôster dialèt

«

[...]Fîn da l'inési an s'é mia cunfûş
cun al dialèt arzân di cunfinânt,
ânsi, in tót al manēri l'à serchê
de stêr da Rèz sèimper di pió luntân.

Pó, per dispèt, al s'é més a parlêr
cun quî d' ed là dal Po, lé pôch luntân,
e acsé int al tèimp l'à ciapê cl' arvişèria
da un só parèint, ch' l' é al dialèt mantvân.

Còl ch'é gnû fōra l'é un gèner ed dialèt
parlê da tót i guastalèiş luntēra
l'é fât a só dôs, e în pîn 'd argòj
che nisûn a descòr int stà manēra.[...]»

(da "Elementi di grammatica del dialetto guastallese", Luigi Pietri)

Còl ch' al sègna di pió al gustalèiş l'é la grôsa preşèinsa di sòun lumbêrd ö ed ü (Fōgh → Fögh / Zōgh → Sögh / Cuşèina → Cüsìna / Subét → Sübìt) e al mantîn la a italiâna in quêşi tót al parôli (Pêder → Padar / Sèimper → Sémpar / Dèinter → Déntar / Andêr → Andàr / Mangnêr → Magnàr / Lêşer → Lèsar) cun al scantinêr acsé da i dialèt emiliân cunfinânt. La lètra z l'an gh'é mia, a tōş al só pôst la lètra s, dōlsa o âspra (Pazienza (IT)→ Pasensia / Zanzara (IT)→ Sansàla).

Eşèimpi

Arzân	Guastalèiş
Iēr a sûn andêda al marchê.	Iér a sun andàda al mercà/marcà.
At gh'ê da tōr j ōv ind al pulêr.	At ghè da tör i öv in dal pulèr.
Am sûn zachê insém al divân e pó am sûn durmî.	Am sun saquà in sal divàn e po' am sun indurmansà.
Nuêter a cherdòm sèimper 'd èser ed mèj che chi êter.	Nüàtar a cardóm sémpar 'd esar mèi che chi-atàr.
L' é lôgich che ciaschidûn al vòja bèin al só paèiş.	'L è lògìc che ciaschidön al vòia bén al sö paés.
Mé a 'n al vrîva mia, mó ló l'à 'vrû regalêrmel l'istès	Me a 'n al vréva mia, ma lö 'l à vrü regalàrmal lìstess.
L'é andê in pisîna a nudêr?	El andà in pisìna a nudàr?
A stâgh d'ed sà dal Po in 'na sitê ciamêda Guastâla	A stagh dadsà dal Po in 'na cità ciamàda Guastàla.
A j ò savû da tó cuşèin indó té stê.	A iò saü da tö cüsén indùa 't a ste.
Quând a i ò incuntrê, a gh'ò dmandê ed gnîrom a catêr.	Quànd a i ò incutrà, agh ò dmandà ad gnirum a catàr.

Nôti

Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da Guastalla -Dialetto trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.