Vasco Rossi
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Vasco Rossi 'l è 'n cantànt itagliàṅ dimóndi famóś. Al sò scutmâj 'l è Al Blasco.
Biugrafìa
L'infànsia
Vasco Rossi al nas a Zòca in Pruvincia ad Mòdna al 7 ad Favràr dal 1952. Al nóm al gh'è dâ da sò pàdar Giovanni Carlo, ch'ad mistér al fa al camiunìsta, par far 'n umàǵ a un sò cumpàgn ad parśòṅ in Germâgna durànt la secónda guèra mundiàla.
Fin da putèṅ al studdia cant a la scóla dal mìstar Bononcini par vulér ad sò màdar Novella Corsi e al taca a pasiunàr-as a la mùśica. A 13 aṅ al vins 'l Usignolo d'oro (Uśgnól 'd òr), na manifestasiòṅ canòra mudnéśa, nada in cuntràst a 'l Zecchino d'oro, mènt'r a 14 an al s unìs a i Killer, al sò prim grup muśicàl. Dal grup, ch'al cambia nóm in Little Boys, al fà part anc Marco Gherardi, che più dna vòlta al sarà cumpàgn 'd aventùri ad Vasco.
Prim pas
Al sò prim 45 gir, incìś in dal 1977, 'l è Jenny/Silvia. 'L aṅ dòp a vèṅ fóra al sò prim àlbum Ma cosa vuoi che sia una canzone (Ma cuśa vō't ch'la sia na cansòṅ, praticamènt vindû sōl in Emégglia-Rumâgna). Al disc 'l è ad stamp ad cantautōr, incóra luntàṅ da la linnea rock ad Vasco di aṅ sucesìṿ.
Al secónd àlbum al vèṅ publicâ in dal 1979 e al s ciàma Non siamo mica gli americani (A n sém minga gl'americàṅ) e al gh'à dèntar Albachiara, una dal sò canti più famóśi. Al disc al mùcia sù più sucès in di cunfrónt ad quél ad prima, ma gnint ad chè.
La prima aparisiòṅ ad Vasco in televiśiòṅ l'è dal 10 ad Śnar dal 1979, quand al partécipa cuma cuncurènt a la trasmisiòṅ "10 Hertz" ad Gianni Morandi. A la fiṅ dal prugràma, Vasco al canta La strega (la diva del sabato sera).
Al 31 'd Utóbar dal 1979 al mór sò pàdar 'd infàrt méntar 'l éra in sima a 'l sò camion.
'L aṅ dopa a véd la luś al tèrs àlbum Colpa d'Alfredo. Gnanc quést chè al vénd dimóndi anc p'r la censùra ch'al subìs da la raddio parchè al sìngul umònim 'l è cunsiderâ vulgàr e ufensìṿ.
La pupularità ad Vasco Rossi la taca a crésar dòp ch'al s eśibìs a Domenica In par cantar Sensazioni forti. Al giurnalìsta dal setimanàl Oggi, Nantas Salvalaggio 'l al crìtica duramènt, dgénd ch'l è un drugâ pódag, catìṿ e 'n imbambî.
Vasco a gh rispónd ciamànd-al „cal tipo ch'al scriv in sal giurnàl“ in dla canta Vado al massimo.
Al sucès
'L è cun al quart album ch'a taca a rivàr al sucès. Siamo solo noi al vèn publicâ in dal 1981 e 'l è cunsiderâ òṅ di sò lavōr più bèi. La cansòṅ ch'la dà al tìtul a 'l àlbum 'l è 'n "inn generasiunàl", ch'al và bèṅ anc al dè 'd incō p'r i sò fans.
Ma al lavōr ch'al càmbia radicalmènt la caréra ad Vasco l'è la partecipasiòṅ a 'l Festival ad Sanremo. Nunustànt al fat ch'al festival dla cansòṅ itagliàna la n faga minga part dal panuràma artìstic dal rocker, Vasco Rossi e al sò grup i decìdan ad sfrutàr al mumènt faghénd-al partecipàr a cla vedrìna lè.
L'è acsè che in dal 1982, Vasco al và a Sanremo a cantàr Vado al massimo: quand pò al mòla tut purtànd-as adrē al micròfun in dla bisàca dal giachét, al fà un muć ad rumōr parchè al gh casca śò faghénd un stus dal porco Diàvul parchè 'l è tacâ a 'l amplificadōr cun un fil. Fra i cundutōr e al pùblic in sala a gh vèn al pànic.
In Avrìl dal stés an a vèṅ fóra 'l àlbum umònim ch'al restarà in clasìfica par sédas stmani.
'L aṅ dòp Vasco al s preśénta incora a Sanremo cun Vita spericolata: prima ch'la canta la finìs, Vasco al mòla tut e al và via lasànd ch'a sia al playback a finìr la cansòṅ. La canta la finìs in penùltma puśisiòṅ ma la dvénta 'n clàsic dla mùśica itagliàna.
La dròga e la parśòṅ
Dòp la publicasiòṅ d'l àlbum Bollicine (ch'al vins al Festivalbar dal 1983 e ch'al rèsta in clasìfica par 33 stmani e 8 al prim pòst) e dla racòlta Va bene, va bene così, i carabinér i 'l arèstan parchè i gh càtan 26 gram ad cucaìna in cà. Vasco al và in parśòṅ e al gh rèsta par 22 dè (5 da par lò). In dal panuràma muśicàl itagliàṅ sōl Fabrizio De André e Dori Ghezzi i gh daṅ 'n apóǵ: Vasco al vèṅ cundanâ a 2 an e 8 méś par detensiòṅ ad sustànsi stupefacénti.
Da 'd lè a pòc, Vasco al fà catàr in di negòsi Cosa succede in città (Cuśa sucéd in sità, 1985), cunsiderâ par sèrt aspèt 'l àlbum dla sò secónda vita, cun soquànt braṅ stòric, ma par la crìtica i tèst i èṅ piutòst fiàp.
La cunsacrasiòṅ (1987-1994)
In dal 1987 al tórna ad preputénsa in sla sèna cun C'è chi dice no (A gh'è qualchidòṅ ch'al diś ad nò): 'l àlbum al rèsta in clasìfica par 38 stmani e al prim pòst par 12 stmani.
In dal 1989 al fà al sò prim àlbum par la EMI, Liberi liberi (Lìbar lìbar): dal sò tour al rigìstra un disc dal viṿ, "Fronte del palco" (Frònt dal palc, 1990).
'L an dòp i s fànan dū cuncèrt a Milàn e a Róma (al 10 e al 14 ad Luj) ch'i faṅ sù un muć ad gint. Na part dal cuncèrt dla tapa lumbàrda la sarvìs par rigistràr Vasco live 10.7.90 San Siro: Vasco Rossi al dvénta al prim artìsta itagliàṅ a muciàr sù un nùmar acsè grand ad spetadōr, cavànd-gh-la là in dua sōl al stéli furastéri i gh séran davśinâ.
Dvintâ pàdar par la tèrsa vòlta, al cantànt al fà gnir fóra 'n at'r àlbum Gli spari sopra (I spar ad sōvar, 1993) ch'al gh fa vìnsar 10 disc ad plàtin. Anc al sìngul Gli spari sopra 'l è un sucès e al gh'à dèntar al remix ad Delusa cun di ciàr riferimènt a 'l ragasóli ad la traśmisiòṅ Non è la Rai. Par tuta rispósta Ambra Angiolini la taca a cantàr e balàr cla canta lè durànt al sò prugràma.
Madurasiòṅ artìstica (1995-2000)
In dal 1995 al rocker 'l è incóra a San Siro p'r un dópi cuncèrt par la cauśa dla Jugoslavia ch'l'è in guèra: "Rock sotto assedio". Par 'l ucaśiòṅ, Vasco al canta par la prima vòlta, in manéra parféta, la canta ad Francesco De Gregori Generale.
Dal 1996 'l è 'l àlbum Nessun pericolo... per te (Gnanc un perìcul par tè) ch'al gh'à dèntar i sìngui Gli angeli, dedicâ a 'l amìg Maurizio Lolli mòrt ad càncar e al cui vìddeo 'l è dirèt par Roman Polański, e Rewind.
In dal 1998 al fà gnir fóra al disc Canzoni per me (Cansòṅ par mè) e al vins al Festivalbar cun al braṅ Io no.
I an dal sucès ad masa (2001-incō)
Al 2001 'l è 'l an dal disc Stupido hotel (Hotel minciòṅ) e anc dal tèrs Festivalbar vins par Ti prendo e ti porto via.
In dal 2002 a vèṅ fóra la racòlta dla EMI Tracks cun dèntar la cover ad Generale.
Buoni o cattivi (Bòṅ o catìṿ), rigistrâ a Bulòggna e a Los Angeles, 'l è 'l àlbum più vindû in Itâglia in dal 2004.
Al 12 ad Maǵ dal 2005 'l IULM ad Milàṅ a gh dà la làurea "honoris causa" in Siènsi dla cumunicasiòṅ, un „pès ad carta“ che Vasco 'l eśibìs urguglióś e cun dl'emusiòṅ didicànd-al a sò màdar e a i sò studdi universitàri mulâ lè a sò tèmp.
Vasco Rossi 'l à purtâ avànti cun al sò apóǵ la lista dla "Rośa in dal pugn" ad Marco Pannella in di elesiòṅ pulìtichi dal 2006 (parmiténd-ag ad druàr la cansòṅ Siamo solo noi par la reclàm dal partî) e 'l à dâ di bèsi par finansiàr al cartèl dl'Unione.
A gl'elesiòṅ p'r al Presidènt dla Repùblica dal 2006, a la secónda e tèrsa vutasiòṅ, al cantànt 'l à ciapâ un vōt tut i dū al vòlti.
Al 28 ad Mars dal 2008 al pùblica Il mondo che vorrei (Al mónd ch'a vrév), ventunéśum àlbum dal cantànt (quindicéśum in studi). Il mondo che vorrei 'l è anc al nóm dal prim braṅ tirâ fóra da c'l àlbum lè.
Al 29 ad Mars dal 2011 Vasco Rossi al dà vita al sò sedicéśum àlbum in studi, Vivere o niente (Vìvar o gnint), dódas braṅ fra i quài i gh'èṅ i dū sìngui Eh... già e Manifesto futurista della nuova umanità.
In d'l Agóst dal 2011, dòp èsar stâ dimés da 'n uśdàr ad Bulógna par n'uperasiòṅ a 'l custajóli ch'i gh'ìvan purtâ n'infesiòṅ a i palmòṅ, in sal sò sit ad Facebook al dà adòs a Luciano Ligabue, dgénd ad lò ch'al gh'à «Un bicér ad talènt in un mar ad preśunsiòṅ»[1].
Al prim ad Luj dal 2017, par festegiàr i sò quarànt' an 'd caréra, al mét in pē da 'l sò bandi a Mòdna 'l cuncèrt cun più spetadōr pagànt dla stòria cun duśènt-vintmìla bijét vindû, al Modena Park 2017.
Discugrafìa
Àlbum in studi
- 1978 - Ma cosa vuoi che sia una canzone (Lotus LOP 12802)
- 1979 - Non siamo mica gli americani (Lotus LOP 12804)
- 1980 - Colpa d'Alfredo (Targa Italiana, TAL 1401)
- 1981 - Siamo solo noi (Targa TAL 1404)
- 1982 - Vado al massimo (Carosello, CLN 25095)
- 1983 - Bollicine (Carosello, CLN 25101)
- 1985 - Cosa succede in città (Carosello, CLN 25109)
- 1987 - C'è chi dice no (Carosello, CLN 25121)
- 1989 - Liberi liberi (EMI Italiana)
- 1993 - Gli spari sopra (EMI Italiana)
- 1996 - Nessun pericolo... per te (EMI Italiana)
- 1998 - Canzoni per me (EMI Italiana)
- 2001 - Stupido hotel (EMI Italiana)
- 2004 - Buoni o cattivi (EMI Italiana)
- 2008 - Il mondo che vorrei (EMI Italiana)
- 2011 - Vivere o niente (EMI Italiana)
Àlbum dal viṿ
- 1984 - Va bene, va bene così (Carosello, CLN 25105) - cun 'n inèdit
- 1990 - Fronte del palco (EMI Italiana) - cun 'n inèdit
- 1990 - Vasco live 10.7.90 San Siro (EMI Italiana)
- 1999 - Rewind (EMI Italiana)
- 2005 - Buoni o cattivi live anthology 04.05 (EMI Italiana)
- 2009 - Tracks 2 - Inediti & rarità (EMI Italiana) - cun tri inèdit
- 2010 - Vasco London Instant Live 04.05.2010 (EMI Italiana)
Racòlti uficiàli
- 1997 - Rock (BMG Ricordi)
- 2002 - Tracks (EMI Italiana)
Mini cd
- 2007 - Vasco Extended Play
Racòlti minga uficiàli
- 2006 - The Platinum Collection
- 2007 - The Singles Collection (EMI Italiana)
Nòti
- ↑ Vasco contro Liga: «Un bicchiere di talento in un mare di presunzione» Corriere.it, 7 'd Agóst dal 2011