Teâter Ariôst (Rèz)
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Arzân |
Il Teâter Ariôst (Teatro Ariosto in italiân) l’é al secònd di trî teâter ed Rèz dôp al Teâter Municipêl e préma dal Teâter Cavalerésa. Al vîn só da ‘na pêrta ed Piâsa 'd la Vitôria, ind al cōr antîgh ed Rèz, in dó gh'é ânca chiêter dû, al gh'à ed fiânch al Teâter Cavalerésa.
Intitolê al poēta Ludovico Ariosto, l’é stê fât int al 1878 insém al sèndri dal Teâter ed la Sitadèla, tirê só tr’ al 1740 e 1741, só progèt ed Antonio Cugini e bruṣê in un incèndi int al 1851.
Sègn dal stâbil dal setsèint a’s vèden incòra lòngh a la fîla dal clòuni ch’ la sègna i cunfîn ed la parèida a mezdé dal teâter, cla dà vêrs Cōrs Cairoli. Secònd la môda ed la fîn dal XIX sècol e só dmânda 'd la citadinânsa, l'Ariôst l’é stê progetê cme politeâma, oséja cme spâsi teatrêl a ûṣ divêrs: l’ēra druvê sia pr’ al rèciti ed prôṣa sia pr' i spetâcol cun di cavâj.
L'impiânt architetônich l’é andê a drē al mudèl di politeâma inglèiṣ e francèiṣ: la scalinêda l’à ciapê la fōrma a mèz sèirc e la strutûra a pêlch, mantgnûda pr’ al secònd ōrden, l’é stêda cambiêda al prém e al têrs da galeréi ónichi. Int al 1927 a s’é més a mân a ‘na grôsa revisiòun: a s’é zuntê la bûṣa per l'orchèstra, în stêdi tôti vìa a j impiânt necesâri a i spetâcol cun i cavâj e estêren e intêren în stê piturê ed nōv da Anselmo Govi cun mutîv tardo-liberty; da nutêr la grôsa pitûra a frèsch ed la cópla, cun dal figûri ed fât ed l' Orlando furioso e cun d’intôrna in bâs ‘na fâsa dōve în scrèti al prémi rémi dal poēma. L'ûltem grând intervèint ed restâver dal teâter l’é stê int al 1981.
Ind al Teâter Ariôst adès a ‘gh vînen fât préma ed tót di spetâcol ed proṣa; al só cartlòun al vîn fât da la diresiòun artéstica ed la fondasiòun I Teatri ed Rèz in dal ‘stès mumèint che vînen fât quî dal Teâter Municipêl Romolo Valli (al pôst per celèinsa ed la lérica arzâna) e dal Teâter Cesare Zavattini (cgnusû ânca cme Teâter Cavalerésa, destinê per lo pió a spetâcol ed mûṣica ed pûnta, prôṣa ed ricêra, e bâl dal dé d’incô).
La tgûda dal Teâter l’é ed 780 pôst, la stagiòun ed prôṣa la cumîncia ed sôlit in novèmber e la finés in mêrs.
le cortesie, l'audaci imprese io canto...»