Sugèt

Prugèt gramâtica

ARS	Arsân
MUD	Mudnés
BLG	Bulgnais
PRM	Pramzan
ITA	Italiân
LAT	Latèin etim.

In gramàtica, al sugèt l'è la pert d'la frès c'as concorda cun al véreb e che la dis chi è ch'a cumpiss l'aziòn. In tòt i dialètt emilian, al sugèt al pôl éser in trî formi:

Prèmma forma. La vìn useda quànd an'ghè brisa al vereb: Chi ha descòrs? Mè!
Seconda forma. La forma più comùn: A sun andé a cà.
Térza forma (ciameda anch 1°+2° forma): La vìn useda quand as vôl raffurzèr al sugèt, o quand al sugèt an l'è mènga un pronàm persunèl: Me a sun andé a cà. Ràma l’è propria bêla.

Al pronàm persunèl e la só espansiòunModifica

Pronàm persunèl (1°)

.

io	me	me	mé	mè	mé
tu	te	te	té	tè	té
egli	*(ec)cu(m) illu(i)	(co)lui	(chi) ló	lò	ló
ella	*(ec)cu(m) ille(i)	(co)lei	(chi) lē	lê	lî
noi	no(s) alter(os)	noi(altri)	nó/nu(v)êter	nuèter	nó
voi	vo(s) alter(os)	voi(altri)	vó/(v)u(v)êter	vuèter	vó
essi	*(ec)cu(m) illor(um)	(co)loro	(chi) lōr	lôr	låur
esse	*(ec)cu(m) illor(um)	coloro	(chi) lōr	lôr	låur

Pronàm persunèl (2°)

.

io		a
tu		te/et
egli		al/l'/l/el
ella		la/l'
noi		a
voi		a
essi		é,i,el
esse		égli,li

Espansiòun dal pronàm persunêl

.

ego>*eo	e/ai/i	a/ai
tu	(e)t/t	(e)t/t
(il)le	al/l	al/l
(il)la	l(a)	l(a)
> 1 p.s.	e/ai/i	a
> 1 p.s.	e	a
(il)li	i/e	i
(il)lae	i/e	äl/äli

Lēser ânca: ^[1] ^[2]

↑ "Le espansioni del soggetto" int al sît Bulgnaiṡ.
↑ Ludovico Antonio Muratori, "Antiquitates Italicae Medii Aevi -- dissertazione XXXIII, dell’origine o sia dell’Etimologia delle voci Italiane" (1738-1743):
COLORO. Illi. Fu di parere il Menagio che gli antichi dicessero eccum illorum, e che se ne formasse coloro. Sospetto io che più tosto nascesse da qui illorum, forse usato ne’ secoli barbarici in vece di qui ex illis. Nell’antica Vita di Felice, MSta nella Biblioteca Estense, leggo: Imperoché luy aiuta e conforta quellori che in luy se confidano. Anche il dialetto Modenese pronunzia quellor per coloro coll’E tacito all’uso de’ Franzesi.

Eṣèimpi cun èser e avèirModifica

Eseimpi cun al verb eser

.

Io sono	Mé e sûn	Mè a sun	Mé a sån
Tu sei	Té t'é	Tè t'ê	Té t î
Egli è	Chi ló l é	(Che) lò l'è	Ló l é
Ella è	Chi lē l'é	(Che) lê l'è	Lî l’é
Noi siamo	Nuêt'r e sòm	Nuèter a sàmm	Nuèter a sän
Voi siete	Uêt'r e sî	Vuèter a sîv	Vuèter a sî
Essi sono	Chi lōr în	Che lór i én	Låur i én
Esse sono	Chi lōr în	Che lór i én	Låur äli én

Eseimpi cun al verb avèr

.

Io ho	Mé (a)i ó	Mè a-g hó	Mé ai ò
Tu hai	Té t è	Tè t'gh é	Té t è
Egli ha	Chi ló l à	Che ló l'ha	Ló l à
Ella ha	Chi lē l à	Che lê l'ha	Lî l’à
Noi abbiamo	Nuêt'r (a)i òm	Nuèter a-g avàm	Nuèter avän
Voi avete	Uêter i avî	Vuèter a-g avî	Vuèter avî
Essi hanno	Chi lōr i ân	Che lór i-g ân	Låur i an
Esse hanno	Chi lōr i ân	Che lór i-g ân	Låur äli an

Êt'r eṣèimpiModifica

Eseimpi cun al verb fer

.

Io faccio	Mé e fâg	Mé a fâg
Tu fai	Té (e)t fê	Té (e)t fè
Egli fa	Chi ló al fà	Ló al fà
Ella fa	Chi lē la fà	Lî la fà
Noi facciamo	Nuêt'r e fòm	Nuèter a fän
Voi fate	Uêt'r e fê	Vuèter a fè
Essi fanno	Chi lōr e fân	Låur i fan
Esse fanno	Chi lōr e fân	Låur äl fan

Eseimpi cun al verb imparer

.

Io imparo	Mé ? impêr	Mé a impêr	Mé a inpèr
Tu impari	Té t impêr	Té t'impêr	Té t inpèr
Egli impara	Chi ló l impêra	Chè ló al'impêra	Ló l inpèra
Ella impara	Chi lē l'impêra	Chè lē al'impêra	Lî l’inpèra
Noi impariamo	Nuêt'r ? imparòm	Nueter a imparòm	Nuèter a inparän
Voi imparate	Uêt'r ? imparê	Vueter a imparêv	Vuèter a inparè
Essi imparano	Chi lōr ? impêren	Lòr i impêren	Låur i inpèren
Esse imparano	Chi lōr ? impêren	Le lòr i impêren	Låur äli inpèren

Eseimpi cun al verb river

.

Io arrivo	Mé e rîv	Mé arîv
Tu arrivi	Té (e)t rîv	Té t arîv
Egli arriva	Chi ló l rîva	Ló l arîva
Ella arriva	Chi lē la rîva	Lî l’arîva
Noi arriviamo	Nuêt'r e rivòm	Nuèter arivän
Voi arrivate	Uêt'r e rivê	Vuèter arivè
Essi arrivano	Chi lōr e rîven	Låur i arîven
Esse arrivano	Chi lōr e rîven	Låur äli arîven

[1] "Le espansioni del soggetto" int al sît Bulgnaiṡ.

[2] Ludovico Antonio Muratori, "Antiquitates Italicae Medii Aevi -- dissertazione XXXIII, dell’origine o sia dell’Etimologia delle voci Italiane" (1738-1743):
COLORO. Illi. Fu di parere il Menagio che gli antichi dicessero eccum illorum, e che se ne formasse coloro. Sospetto io che più tosto nascesse da qui illorum, forse usato ne’ secoli barbarici in vece di qui ex illis. Nell’antica Vita di Felice, MSta nella Biblioteca Estense, leggo: Imperoché luy aiuta e conforta quellori che in luy se confidano. Anche il dialetto Modenese pronunzia quellor per coloro coll’E tacito all’uso de’ Franzesi.

[1]

[2]