Mûnt Cùşna
Artécol in dialèt arzân
Al Mûnt Cùşna o Êlp dal Cùşna (Monte Cusna o Alpe di Cusna in italiân) l'é la séma pió êlta ed l' Apenèin arzân a l'amzûra 2.121 mēter 'd altèsa. Al se şlêrga insém al teritôri di cmûn ed Véla Mnôs e Ligûnchi in pruvîncia ed Rèz, a cîrca 3 chilômeter dal cunfîn cun la regiòun Tuscâna.
Al teritôri modifica
La grôsa cadèina ed mûnt, ch' a 's vèd bèin da la Pianûra Padâna, l'é fâta dal Mûnt Cùşna a dal sémi Sâs dal Môrt (2010 m) e Munt La Pièla (2071 m). Al crinêl ed la muntâgna al gh'à al carateréstich prufîl ch' l' arcôrda còl 'd un òm zachê, ciamê Al môrt o Gigânt. Da sté ûltem nòm a ciâpa al nòm la zôna riservêda dal vèc Pêrch dal Gigânt, adès pêrt dal Pêrch Nasionêl ed l'Apenèin Tôsch-Emiliân. Al mûnt a 's câta pió a nôt rispèt al crinêl principêl ed l'Apenèin tra l' Emélia e la Tuscâna divîş da la Vâl ed l' Ôşla
Abetèina Reêla modifica
L' Abetèina Reêla (Abetina Reale in italiân) l'é 'na forèsta ed pîn e piēla ch' la se şvilópa insém a la rîva a matèina dal Cùşna, insém a la rîva dréta ed l'Êlta vâl dal Dôl e la se şlêrga fîn al crinêl ed l'Apenèin. La forèsta la gh' à la carateréstica 'd èser fâta 'd piēla biânch antîgh armêş al mònd dôp sècol de sfrutamèint dal bôsch. [1]
Prê ed Sâra modifica
Cun d' atōren 'na fâza, i Prê 'd Sara (Prati di Sara in italiân) în 'na splèndida piâna ed muntâgna ch' la se şlêrga insém al fiânch a sîra ed la muntâgna particularmèint bèla al tèimp ed la fiuridûra e in avtûn., Al nòm al deşvîn da un personâg tra stôria e fôla, 'na sêrva, a 's dîş la prâtica 'd ûn di marchèiş Bernardi ed Piōl, ch'ēren padròun ed Caşalèin da la metê dal XVII sècol a la fîn dal Setsèint.[2]
Caschêdi dal Lavachièl modifica
Al Ré Lavachièl (Rio Lavacchiello in italiân) al nâs atâch al Lêgh dal Caricadōr a i Prê 'd Sara e al và zò lòngh al fiânch a sîra ed la muntâgna vêrs la Vâl ed l'Ôşla in dóve a 's và a butêr. Al fiânch rât al fà 'na sèria ed caschêdi, magnéfichi quând a 's desfà la nèiva e in avtûn.
Côsta dal Velèini modifica
Insém al fiânch tra mezdé e sîra ed la muntâgna a s' câta la Côsta dal Velèini (Costa della Veline in italiân), l'é un grôs bôsch ed fâz, tra i pió impurtânt dal Pêrch Nasionêl ed l' Apenèin Tôsch-Emiliân,[3] ch'al tîn da cât êlber ed sintunêr 'd ân.
Rifûg e sintēr modifica
Al Mûnt Cùşna l'é particularmèint interesânt dal pûnt ed vésta ed la natûra e al preşèinta dimòndi sintēr e rifûg:
- Rifûg Cesare Battisti (1759 m). rifûg dal C.A.I. (Club Alpino Italiano), a 's câta int al lê tra mezdé e sîra ed la muntâgna atâch al pâs ed Lama Lite, a 's pōl rivêregh da Civêgh cun al sintēr 605 ch' al travêrsa l' Abetèina Reêla, da Piân Valèiş (Fèbi) cun al sintêr 607 dal Pasòun opór dal sintēr 629 ed la vâl ed Ôşla (Ligûnchi).
- Rifûg Bargetana (1740 m), a's câta atâch al lêgh cun al 'stès nòm a i pē dal Mûnt Prêd.
- Rifûg Segheréia (1410 m). L'é int al mèz ed l'Abetèina Reêla a 's égh rîva da Civêgh cun al sintēr 605.
- Rifug S. Leonêrd (1240 m). Antîgh uspitêl dal XII restarvê da pôch. A 's câta insém al turèint Dôl, lòngh al sintēr 605A tra l' Abetèina Reêla e Civêgh.
- Rifûg Mûnt Orsêr (1300 m). A' s câta insém al Mûnt Orsêr e a's égh pōl rivêr in mâchiana. Punt ed partèinsa di sintēr p'r al Mûnt Cùşna e i mûnt Prâmpa e Cîşa
- Rifûg Peschēra Zambòun (1151 m). L'é a Ròunch Pianîg aşvèin a Fèbi e a 's égh rîva in mâchia. Pûnt ed partèinsa dal sintēr 617 p'r al Mûnt Cùşna.
Stasiòun per siêr modifica
Int al fiânch a nôt, la stasiòun turéstica ed Fèbi la gh' à j impiânt per fêr al sci alpèin, sci cun l' âsa e sci ed fònd.
Nôti modifica
Colegamèint d'ed fōra modifica
- Sintēr ed l'Emélia-Rumâgna
- Rifûg Battisti
- Rifûg Bargetana
- Rifûg Segheréia
- Rifûg S. Leonêrd al Dôl
- Rifûg Mûnt Orsêr
- Pêrch Nasiònêl ed l' Apenèin Tôsch-Emiliân
- Crinêl "on Line"
Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da "Monte Cusna" trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.