C'l artìcul chè 'l è scrit in Arzân Emiliàn

Artécol in dialèt arzân


Al Cròstel a Rivèlta, atâch a Rèz.

Al Cròstel (Crostolo in italiân, Cròstul in dialèt ed Guastâla) l'é un torèint ch' al cór dal tót ind al pruvîncia ed Rèz, e al và dêr a dréta dal fióm Po.

Al nâs insém a l' Apenèin arzân, a tâch a Caṣîna, e al cór per un pcòun ed fiânc a la strêda dal Cerēto. Un tèimp al curîva dèinter al mûri ed Rèz, lòngh a Cōrs Garibaldi – quî ed Rèz al ciâmen "Cōrs ed la Gêra", apûnt da la parôla "gêra", nòm ch' l' é stê ciapê ânca da la başélica ch' la dà insém a la 'stèsa strêda – mó int al cōrs di sècol a gh'é stê cambiê diresiòun divêrsi vôlti. 'Na préma vôlta int al 1226, al turèint l'é stê deşviê fōra dal mûri, lòngh a còl che incō al vîn ciamê "viale Timavo", dôp int al 1570 l'é stê deşviê in dó l'é adès: a dû chilômeter dal mûri. Al và dêr int al Po atâch a Guastâla, mó al só lèt antîgh, ciamê "Crustulèina", ch' a 's vèd incòra int la berlèida dal Po, la dêva int al grôs fióm a Lusêra, a i cunfîn cun al mantvân. L'à dê al nòm al Dipartimèint dal Cròstel al tèimp ed Napoleòun.

Bèsti insasîdi catêdi int al Cròstel

Int i depôşit dal peréiod dal Quaternâri cuntinentêl (prém velafranchiân), aşvèin a Puianèl e Rivèlta, în stê catê di giaròun cun inséma còl che gh' armagnîva 'd bèsti ch' ēren môrti lé e dôp ēren stêdi quacêdi dal fióm con 'd la tèra. În stê catê i rèst ed popôtem, d'elefânt e ânca 'd rinoceròunt. În stê tót purtê e tgnû da cât al muşèo 'd Rèz.

L'aluviòun dal 1973

Int al zógn dal 1973 a Rèz è sucès un dişâster. Int la nôt t'r al l' 8 e al 9 de sté mèiş difâti, a câşva dal bundânti piuvûdi, al j âcvi dal Cròstel a 's în scarghêdi lòngh via Mûnt Cîşa, che a l'època an n'ēra mia ancòra difèişa da l' êrşen dóv' a dès a gh'é al Pârco dal Cavrèti. La viulèinsa dal j âcvi l'à fât un dişâster: dō persòuni în môrti, al mâchini în stêdi cucêdi vìa, dimòndi cà butêdi zò. La câşva principêla dal dişâster l'é stêda che al lèt dal turèint an gh'é mia stê tgnû a drē. Difâti in chî dé l'é al córer ed l'âcva l'é stê frenê da i rutâm e da i trûş ch' a s' ēren incastrê sòt al j archêdi dal pûnt ed Sân Pelgrèin. In pió fîn a chî dé l'é al cà ed via Mûnt Cîşa ēren insém a la rîva dal turèint sèinsa gnân 'na protesiòun cûntr al j aluviuòun. Purtrôp còst l'à purtê a fêr 'na cementêda dal lèt dal Cròstel cûnt'r a tóti al j amzûri (sia tètnichi ch' ed vidûda) ch' ed al règola a 's dêven tōr in sti chêş.

Stâtva legôrica dal Cròstel a Rèz in Piâsa Grânda.

Regém dal j âcvi

Al regém dal j âcvi dal Cròstel l'é in gèner còl di torèint: fôrti sèchi 'd istê, mèinter in premavèira e avtûn al purtêdi în al mâsim

Cmûn traversê dal Cròstel

Cōrs d' âcva che vân a dêr int al Cròstel

  • Ré Fiumzèl
  • Ré Ceşòla
  • Turèint Ampla
  • La Mudlèina
  • Chêv Chêva
  • Rôden o Canalâs Tasòun

Êter progèt

Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da Crostolo trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.