Aldo Manuzio: differenze tra le versioni

[[File:Aldus in His Printing Establishment at Venice Showing.jpg|420px|thumb|left|Al Manùsi in dla sôsó butéga in cumpagnìa dal [[bibliôfilbibliòfil]] francéś [[Jean Grolier]], in 'na pitûra[[pitùra (êrt)|pitùra]] 'd fin [[Otsèint]].]]

'D lung a 'l tèimp, al [[Signorìa 'd Chèrp|prìnsip carpśàn]] Alberto III Pio 'l armagnarà sàimper dimòndi tachê e stimadōr dal só mìster ed latèin e 'd gréc antîg, e ancaanc 'l al jutarà in di só progêt 'd avièr na [[tipografìa]]. Col giudìsi che a Venésia 'l avrèv catê dimòndi manoscrìt gréc e latèin (c'm'anca quī che 'l [[Bessarione (cardinêl)|Cardinêl Bessarione]] 'l ìva lasê a la [[Baśìlica 'd San Marco]] a la só mòrt in dal 1468) e incòri na gran quantitê 'd man d'ōvra da [[cupìsta]] e [[coretōr 'd bôśi]] in lingualìngva gréca, al Manùsi al vrà cumincèrtachèr la só ativitê 'd editōr e 'd [[tipografìa|stampadōr]] pròpi a Venésia, in dû 'l gh'andrà a stèr in dal [[1490]].

Là in Venésia, difàtidifât, in cal mumèint chè, a s catèva na gràngran comunitê 'd studiōś ch'i gh's ér'n arfugê dôp edla diśgregasiòun edl Impér biśantèin dal [[1453]].

Al Manùsi al véra la só butéga 'd tipògref in dal [[1494]], in dla cuntrèda 'd Sant'Agostèin, présti jutê da 'l amîg tipògref [[Andrea Torresano]] in dal mèter su egli atresadùri piò bòuni 'd cal tèimp lè. Lò e 'l Torreśàṅ i s mitràn in socetê in dal [[1495]], insèm anc'a 'l Pierfransèsc Barbarìgo, edvintènd acsè la mjóra [[cà 'd edisiòun]] 'd cal tèimp lè.

La só pasiòun per gli ōvri dla [[Grécia antìga|cultùra gréca antìga]] e p'r i clàsic, la 'l cuciarà a impinìr i só casèt ed tipògref ed [[tîp ed caràter]] romàṅ e gréc, fabrichê apòsta da 'l [[inciśōr]] [[Bologna|bulgnéś]] [[Francesco Griffo|Fransèsc Griffo]], ch'l imitarà la manéra 'd scrìver di umànistaumanìsta e di studiōś orientêl preśèint lè in dla Venésia 'd cal mumèint, cui asèint, i spìrit e 'l ligadùri cumpàgnicunpàgni.

[[File:Aldo Manuzio Aristotele.jpg|220px|thumb|left|Na pàginapàśna dledl ''Aristotele'' aldèin (1495-1498).]]

In dal 1494 i gh'la chèven 'd gnìr fôrafóra dalda sô'l só stampi al puéma ''Ero e Leandro'' dal [[MuseoMuśèo Gramàtic|Muśèo]], sìa in [[gréc]] che in [[latèin]], e la ''Galeomyomachia'', tut e dūdu i lìber però sàinsa purtèr stampèda la data. 'L an dôp a gnarà fōra (cun la data) la ''Grammatica greca'' dal [[Costantino Lascaris]], la ''Grammatica greca'' dal [[Teodoro Gaza]], i ''Idillî'' dal [[Teocrito|Teòcrit]], al ''[[De Aetna]]'' dal [[Pietro Bembo]], i ''Diaria de bello Carolino'' dal dutōr [[Alessandro De Benedetti]], e 'l prìm ed sìnc e-v'lùm edla racòlta ed tùti egli ōvri dl [[Aristotele|Aristòtel]]: chi èter quat'r e-v'lum i gnaràn fôra a 'rivèr fîn a 'l 1498. Sèimper in dal 1498 i vdìven la lûś n'n [[Aristofane|Aristòfaṅ]] in gréc e na bèla edisiòun dai ''Opere'' dledl [[Angelo Poliziano|Àngel PolisiànPolisiàṅ]]. A srà pròpi in dla dédica in sìm'a l'ōvra dal PolisiànoPolisiàṅ, ch'a gnarà imprês per la prìma volta al stèma strulghê da 'l Aldo p'r el só edisiòun, e ch'l éra disgnê cun n'[[àncora]] arvultèdaarvujèda dintóren da 'n [[delfèin]]: al sìmbol al vlìva significhèr ''festina lente'', a dir "và in fuga laintamèint", présia e fermèsa in dal stès tèimp<ref>{{CITAZIONE2|...Il concetto è questo: „Affrettati lentamente, infatti chi agisce con cautela e senza errori, è meglio di uno audace e sicuro di sé”. Sono infatti più sicure quelle azioni che vengono ragionate con decisioni lente piuttosto che quelle affrettate da propositi impazienti. Che lo stesso detto piacque a Tito Vespasiano lo si comprende facilmente dalle sue antichissime monete, delle quali Aldo Manuzio mi ha fatto vedere una d'argento, sicuramente di antico conio romano, che diceva essere un dono inviatogli da Pietro Bembo, patrizio veneto, giovane assai erudito, ed indagatore attento di ogni antichità letteraria. Le figure rappresentate nella moneta erano queste: da una parte il volto di Tito Vespasiano con un'iscrizione, dall'altra un'àncora, la cui metà o timone era avvinta da un delfino attorcigliato...|...Al punt 'l è queschè:„Và in fuga lentamèint, e difât chi 'l fà i lavōr piàn e sàinsa śbaglièr-es, 'l è méj 'd ùn fort e sicûr 'd se stès.” Egl'ìn difât più sicùri chegli asiòun ch'i vìnen ragiunèdi cun dal deciśiòun làinti piutôst che quìli fati in fuga cun d'intèint impasiìnt. Che 'l stès dìt al piaśìs a 'l Vespaśiàn, al s capìs da 'l só munédi dimòndi antìghi, che 'l Manùsi 'l 'm 'n à fata vèder ùna 'd argìnt, sàins èter 'd antìga fatùra romàna, ch'al dgìva èser un [[preśèint]] da pêrt da 'l Pietro Bembo, patrìsi vènet, śóven dimòndi istruî, e atèint studiōś 'd tùti gli antichitê 'd lettri. El figùri disgnèdi in sìm'a la munéda i éren quìsti: da na pêrt la ghìgna dal Vespaśiàn cun n'iscrisiòun, da cl'ètra n'àncora, cun la metê o timòun arvujèda sù da 'n delfèin prilê lè dintórna...|'''Affrettati lentamente (Festina lente)''' edl Erasmo da Rotterdam, Edisiòun aldèina, ''1508''|DIALETTO={{Mud}}|LINGUA={{it}}}}

* {{en}} [http://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_(1913)/Aldus_Manutius La vōś] in dl'Ensiclopedìa Catòlica ingléśa.]