Tavàṅ: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
m Bot: Migrating 12 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1112967 (translate me)
Nessun oggetto della modifica
Riga 1:
{{Metacaixa
{{Variant|MUD}}
|id=0
[[File:Mirandules.png|130px|thumb|right|Articul in Miranduleś]]
|color=
|bt1=Miranduléś
|bticona1=[[File:Mirandola-stemma.gif|16px]]
|ps1=
__NOTOC__
 
{{dialortCass | dial=Miranduléś |cass=MUD}}
Al '''tavàṅ''' (''Tabanus bovinus'', '''tafano''' in [[italiàn]]) 'l è 'n insèt [[dìter]] dla famija di ''Tabanid''.
 
[[File:Gemeine_Viehbremse_Tabanus_bromius_1.jpg|210px195px|thumb|leftright|unUn tavàṅ pugiâ in sna préda]]
[[File:Tabanus.bovinus.male.jpg|220px195px|thumb|right|unUn masć ad tavàṅ]]
 
== Descrisiòṅ ==
 
Al '''tavàṅ''' (''Tabanus bovinus'', '''tafano''' in [[italiàn]]) 'l è 'n insèt [[dìterdìtar]] dla famijafamìja di ''Tabanid''.
Al sumiglia a na mósca ma 'l è più tracagnòt e grand (fiṅ a 2,5 cm) ad culór griś śalògnul e cun di òć dimondi grand.
 
== Descrisiòṅ ==
[[File:Tabanus.bovinus.male.jpg|220px|thumb|right|un masć ad tavàṅ]]
 
Al sumigliasumìlia dimóndi a na [[mosca|mósca]] ma 'l è più tracagnòt e grand (al pōl rivàr a èsar lung fiṅ a 2,5 cm) ad culórculōr griś śalògnulch'al dà in sal śal e cun di òć dimondi grand.
== Biulugia ==
 
AlSōl al fémni i ciucianciùcian alvia 'l sangṿ dalda 'l bèsti (e dal vòlti anc adda 'li óm purtròp) a difarensadifarénsa di masć ch'i èṅ fitòfag (i màgnan la linfa e i suc vegetaisûg di fiórfiōr). QuandQuànd lac'l insèt lè al punś laal fa dimondidimóndi malmâł e la pèla dla vitma la s gònfiainfìa tuta etacànd laa fafar spiura[[spiùra]] parchè 'lal bśi dla aparàabóca 'l è piutostbèl grandgrôs e al dà fastìdi a i nèruv. La fémna la danegiapōl pùnś'r anc pasànd p'r i nèruvvistî parchè la s inśégna.
 
Cla bèstia chè la n dà minga in d'l òć quànd la vōla parchè la n s fà gnanc sintìr, dònca 'l è difìcil far a mènt quànd la [[mòrśag|mòrśga]], un quèl ch'a sucéd sōl ad dè in tut al manéri.
La fémna la pól punśar anc atravers i vistìi par ciuciar fiṅ a 0,2 ml ad sangṿ.
 
C'l insèt chè al n fa minga dal rumór méntar al vóla, cosa ch'al fa escluśivament ad dè quand a gh'è la luś.
 
== Habitat ==
 
Al tavàṅ al vivviṿ a l'òra: in didal pascuipastùri, pràain di prâ, in di bòsc, in di ciûś e in dal stali, pòst in du al pólpōl catàr al bèsti pinipîni ad sangṿ ([[cavàl|cavai]], [[vaca|vachi]], [[tòr]]). La fémna dal tavàṅ la i culpisculpìs da Maǵ a Agóst, specialmentspecialmènt in di dè afóścald bujìnt e dimondidimóndi umid.
 
== Lota contra i tavàṅ ==
 
== LotaBatàja contracónt'r i tavàṅ ==
[[File:Thomas_Bresson_-_Tete-taon_%28by%29.jpg|210px|thumb|left|al grugn 'd un tavàṅ]]
 
[[File:Thomas_Bresson_-_Tete-taon_%28by%29.jpg|210px200px|thumb|left|alAl grugn 'd un tavàṅ]]
La lota contra i tavàṅ ematofag l'è impusibila p'r i mutiv seguent:
 
Batajàr cónt'r i tavàṅ 'l è impusìbil, a n gh'è gnint da far. I mutìṿ i èṅ qvist chè 'd sóta:
* l'habitat e l'etulugìa dal larvi i n parmètan minga 'd intervenir preventivament cuma a s pól far invèci cun i ''Nematocèr'';
* la dispersiòṅ di adult in di ambiènt avèrt a rénd inutil druar d'insèticida, sensa cuntar 'l impat ambièntàl ad ch'intervent chè;
* la preśensa in spasi avèrt a rénd impusibil druar dal barèri mecanichi.
 
[[File:Beet_van_daas_incl_bact_infectie.jpg|180px220px|thumb|right|naNa punturapuntùra 'd un tavàṅ ina nala gamba]]
 
* A n s pōl minga far fóra 'l larvi purtànd-'s avànti c'n al lavōr;
'L unic sistéma par fruntegiar in na qualc manèra i atàc di tavàṅ 'l è quél ad druar di prudót repelènt, dispunibii in comèrs.
* Al fat ch'i tavàṅ i sa sparpàjan dimóndi in d'l ambînt a rénd inùtil druàr di vlèṅ anc parchè i èṅ un perìcul par l'ària e par la tèra;
* A gh'è da vansàr ad pinsàr ad métar dal baréri parchè 'l insèt al vóla dapartùt in di spasi avèrt.
 
Par difénd'r-as a gh'è sōl da druàr di prudót da dar-'s adòs ch'i gh daṅ fastìdi par via 'd 'l udōr. Cla diféśa chè però l'è bòna sōl par 'l óm e minga p'r al bèsti anc parchè la vîṅ a custàr dimóndi. Inólt'r a s pōl anc druàr di vistî ciàr parchè al tavàṅ 'l è atràt da i culōr scûr.
Purtrop cal metód chè al s pól druar sol par 'l óm ma minga p'r al bèsti par di evident mutìṿ ecunòmic.
 
Quànd a s vèṅ murśgâ, par far pasàr al dulōr e śgunfiàr al bugn, a gh'è da mét'r-ag insìma dal pumàti antistamìnighi e anc antibiòtighi.
Dal punt ad vista dla prevensiòṅ, a s cunsiglia ad druar di àbit ciar parchè i tavàṅ i èṅ atràt da i culór scur.
 
|sel=1
In caś ad punturi a s ricór a di prudót specific p'r al tratamènt dal punturi 'd insèt quai gl'antistaminic e, s'a gh'è di infiamasiòṅ gravi e prulungadi, a s drova di prudót curticusteroid in abinamènt cun di atibuòtic.
}}
 
{{BESTIE EMILIANE}}