Spaggna: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nessun oggetto della modifica
mNessun oggetto della modifica
Riga 69:
* [[Melilla]]
 
== Al lìnguiléngui ==
 
[[File:Languages_of_Spain.svg|330px|thumb|Al lìnguiléngui parlàdi in Spaggna. In rós al ''Spagnōl'' (''Castigliàṅ''), in vióla al ''Catalàṅ/Valensiàṅ'', in vérd mars 'l ''Estremadûr'', in śal al ''Gajégo'', in maròṅ al ''Fala'', in turchéś al ''Basc'', in vérd 'l ''Asturiàṅ-Leunéś'', in selést 'l ''Aragunéś'' e in vérd luśènt 'l ''Aranéś'']]
 
La lìngua uficiàla dal paéś 'l è al castigliàṅ o [[Spagnôl|Spagnōl]] (par lōr ''español''), na parlàda ch'la fà part dal grup dal lìnguiléngui rumànśi dla famìja indo-eurupéa e l'è la quàrta più parlàda in dal mónd cun 330 migliòṅ ad parsòni ch'i la cgnósan.
 
A s dascór spagnōl anc in bòna part dl'[[America dal Sud]] e in quéla sentràla, in dal śòni a sud di [[Stat Unî]] cuma la [[Califòrgna]], l'[[Ariśòna]], al [[Mèsic Nóṿ]] e al [[Tèxas]] e in dal [[Filipìni]].
Riga 83:
In soquànti cumunità autònumi dla Spaggna a s śònta anc la lìngua dal pòst: al '''Catalàṅ''' (''Català'', in [[Catalógna]], in dla sità sardagnóla 'd [[Alghero]] e, cuma dialét majurchìṅ, in dal [[Baleàri]]), al '''Valensiàṅ''' (''Valencià'', ch'al s davśina dimóndi a 'l Catalàṅ) in dla [[Cumunità Valensiàna]], al '''Galisiàṅ''' (''Galego'', imparentâ cun al [[Purtughéś]]) in [[Galìsia]] e al '''Basc''' (''Euskera'') ch'al s dascór in di [[Paéś Basc]] e anc in [[Navàrra]].
 
I telegiurnài regiunài dla televiśiòṅ ad Stat [[TVE]] i èṅ traśmìs in dal lìnguiléngui lucàli. Difàti al Stat spagnōl e gl'aministrasiòṅ perifèrichi i dànan còrda e i tìnan sù 'l uś in àmbit lucàl ad tut al lìngui, anc ad quéli ch'i n gh'aṅ minga al ''status'' 'd uficiàl cuma 'l [[Asturiàṅ|Asturiàṅ-Leunéś]], al dialét '''Estremadûr''' e 'l [[Aragunéś]]. In dla val 'd Aran 'l è arcgnusû uficialmènt, a fianc dal ''Castigliàṅ'' e dal ''Catalàṅ'', anc 'l '''Aranéś''', na parlàda imparentàda cun al '''Guascòṅ''' dal grup linguìstic d'l [[Ucitàn]].
 
== Stòria ==
Riga 95:
In di ùltim an dal III sècul p.C. al teritòri ibèric 'l ira dvintâ un camp ad batàja fra [[Cartagine]], ch'la cuntrulàva bòna part ad cal śòni lè, e [[Råmma|Róma]]. Quésta chè a la lunga la gh'à pò abû al sovravènt su 'l nemìg tulénd al cuntról dal pòst par siē sècui, dand-ag la sò lìngua, la sò cultùra, al sò istitusiòṅ pulìtichi e al sò dirìt. L'[[Hispania]] antìga la tulìva acsè la sò imprónta par sèmpar.
 
Al [[Cristianéśum]] al rivò dimóndi prèst in dla penìśula (II-III sècul) e al gh'à mis al sò fòrti raìś. In dal V sècul la Spaggna l'è stada invàśa da di pòpui bàrbar cuma gl'[[Alâṅ]] e i [[Vàndai]] (in [[Andaluśìa]]), i [[Śvēv]] (in [[Galìsia]]) e i [[Viśigôt]] (in tut al paéś méno ch'in dal nòrd). Quist chè i ìvan fat (fiṅ a 'l inìsi dal VI sècul) un régn dimóndi vast ch'al gh'iva dèntar di pès grôs dla [[Gallia]] e dl'[[Hispania]]. In sèguit al régn 'l iva tòlt un mòd 'd èsar tipicamènt ibèric anc parchè la capitàla la s éra spustàda da [[Tulóśa]] a [[Tulēd]] (che adès l'è la capitàla dla regiòṅ dla [[Castìglia-La ManchaMància]]).
 
In d'l VIII sècul l'[[Islam]] al fà la sò cumpàrsa in Spaggna, faghénd scumparìr dal tut al régn viśigôt e duminànd bòna part dla penìśula par di sècui sénsa però cavàr-gh-la a scanślàr al raìś latìni e al cristianéśum dal pupulasiòṅ dal pòst.