Friedrich Nietzsche: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
m giustadèini
mNessun oggetto della modifica
Riga 12:
[[File:Portrait of Friedrich Nietzsche.jpg|290px|thumb|right|'N artràt dal Nietzsche in dla só maturitê]]
 
'''Friedrich Wilhelm Nietzsche''' (a s léś ​[ˌfʁiːdʁɪç ˌvɪlɦɛlm ˈniːt͡ʃə]), ([[Röcken]], śvèin a [[Lipsia]], 15 'd utòber dal 1844 - [[Weimar]], 25 'd agòst dal 1900) 'l era stê 'n [[filośofìa|filóśoffilóśuf]], [[puvesìa|puvéta]], [[mùśica|muśicìsta]] e [[filología|filólug]] [[Germâgna|tedèsc]], cunsiderê c'ma ùn di peinsadōr dal noster tèimp piò impurtànt dal [[XIX sècul]].
 
===Biugrafìa===
Al Nietzsche al nâs in na famìja tedèsca 'd un pastōr [[protestantéśum|protestànt]] e só pèder al Carl Ludwig, mèinter che lò 'l era cichìn ed sól sinc an, al mōr ed na malatìa ed laala testa che in chi tèimp là la gnìva ciamèda 'apatìa serebrèla', mo l'avrèv psû anca èser un tumōr in dla tèsta o anca na degenerasiòun in dal [[servêl]] (genèticadifêt forsi ereditèdaereditê da 'l Friedrich, vista la malatìa cumpàgna ch'a gh'gnarà anc a lò un quêl 'd cumpâgn in dla meśa etê). <br>Armèśa sèinsa [[reśdōr]], la famìja dal Nietzsche la gh'à da trasferìrspustèr-es ed cà a [[Naumburg]], in dùa lò al psìva anc andèr a studièr el clasicitê e la [[religiòun]], la [[mùśica]] e 'l [[cant]] in colēģ[[colēǵ]]. <br>Da śóven al Friedrich al scrìv dal puveśìi, al cumpòun di pês muśichêl, e 'n quèlc sàģsàǵ c'm'al ''Destîn e volontê'' e ''Libertê dla volontê e destîn''. <br>In dal 1869 al Friedrich al gh'la chèva ed dvintèr profesōr ed [[filulugìa clàsica]] a l'universitê [[Svézzra|śvìsra]] ed [[Baśiléa]]. In cal mèinter, al taca a léśer al [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], al dvèinta dimòndi amìg dal [[Richard Wagner|Wagner]] e anca dal [[storia|stòric]] [[Jacob Burckhardt|Burckhardt]]. La só caréra 'd profesór però la n'dura minga dimòndi, perchè 'l Nietzsche al sèint 'd avér-egh di distùreb nervōś e al dmànda 'd stèr a cà per psér curèr-es méj. <br>Cun mìa tant sòld in saca, mo al viàśa 'l istès al viàśa in soquànt post, e dimòndi in dl'[[Itàglia]], indû anca 'l andèva anc a stèr a [[Torino|Turèin]], e indû però in dal 1888 a gh'vìn cla gròsa crîś nervóśa'd nèruv ch'la 'l lasarà in balìa 'd se stès per incòri und'ś an, guardê da la mèder Franziska Oehler e da la surèla, l'[[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]].
 
== Al só pinsēr ==
In dal 1872 a ved el stampi al só tratê ''[[Al naser 'd ladla tragédia|Al naser dla tragedia]]'' indû a s cata al só pinsēr ed predilesiòun per la vitalitê di [[filòśuf presocràtic]] e 'd còuntra a quī vgnû dòp; i prìm, difàti, col lōr spìrit primitîṿ piòpiù [[spìrit diuniśìec|diuniśìec]], irasionêl e pesimìstic, i avrèven cuntribuîdê na màṅ a la creasiòun del tragédi da lò preferìdi dal [[Sòfocle]] e dl [[Èschilo]], mèinter che invéci cun la rasionalitê tachèda a vgnìr fòra col pinsēr dal [[Sócret]], anca la tragédia 'd cal tèimp lè edl [[Eurìpid]], l'avrèv tachê a 'ndèr a bàsbâs.
 
[[File:Friedrich Nietzsche drawn by Hans Olde.jpg|190px|thumb|right|'N artràt dal Nietzsche poc prìma ch'al murìs, disgnê a la fin dl Otsèint da 'l [[Hans Olde]]]]
 
== Ōvri ==
* ''Aus meinem Leben'', 1858 (''"Da la mé vìta"'')
* ''Über Musik'' (''"In sìm'a la mùśica"''), 1858
* ''Napoleon III. als Präsident'' (''Napoleòun III cumac'ma Presidèint''), 1862
* ''Fatum und Geschichte'' (''Al destîn e la storia''), 1862
* ''Willensfreiheit und Fatum'' (''Libertê dla volontê e destîn''), 1862
Riga 42:
* ''Die Geburt der Tragödie'', (''[[Al naser dla tragédia]]''), 1872
* ''Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen'', (''La filuśufìa in dl'etê dla tragédia di Grēc''), 1870-1873
* ''Über Wahrheit und Lüge im außermoralischen Sinn'', (''[[In sìm' a la veritê e a la buśìa in dal sèins extra-morêl]]''), 1873
* ''Vom Nutzen und Nachteil der Historie für das Leben'', (''[[In sìm' a l'utilitê e 'l mêl edla storia per la vìta]]''), 1874
* ''Unzeitgemäße Betrachtungen'', (''[[Soquànti cunsiderasiòun mìa dl incō]]''), 1873 - 1876
* ''Menschliches, Allzumenschliches'', (''[[Umàṅ, trop Umàṅ]]''), 1878
Riga 75:
[[Categoria:Filuśufìa tedèsca]]
[[Categoria:Filòśuf tudèsc]]
[[Categoria:Friedrich Nietzsche]]