Tlêr ed tesdûra: differenze tra le versioni

[[Penelope]] 'dl' Udiséa[[Odiséa]] ch' l' a nnn' terminèvafinìva mai 'ded tèser la sôsó [[tela]], in 'na pitûrapitùra dal [[John William Waterhousedal]] dal 1912]]

Al '''tlêr ed tesidùra''' 'l è cal machinàri ch'al servìs per fabrichèr dal [[tisû|stófi]], perchè al trèsa, anca in diferèinti manéri, cal dū séri perpendiculèri 'd [[filê|fîl]] edla [[trâma|trama]] e 'dl [[urdî]].

I só cumpunèint egl'ìn, dòp edla strutùra ch'la i tîn sòdisódi: i [[sùbi]], ch' i tìnen carghê i [[filê|fîl]] sìa prima che dòp 'dal lavór, i [[lìs]] ch' i sernìsen in dū bandi i fîl edl urdî, la [[navèta]] ch'la gh'pògiapógia da mèś al sôsó fîl, al [[pèten dal tlèr|pèten]] ch'al bàt la sôsó pugiadûra 'd fîl, i [[tempiêl]] ch'i mantìnen indla tensiòun in dal dō bàndibandi 'd fiànc, la pèsa in cla manéra ch'l'a n's àpia mìa d'arvujèr sù, dòp che 'l lavôr 'l è finî.

Dòp dai schêv edl'[[archiulugìa]], a s è catê che già a partîr da 'l [[Neolìtic]], cal dòni i [[tesidûra|tesìven]] cui tlêr, per rudimentèlrudimentêl ch' i fùsen: p'r avér-egh soquànt ajùt mecànic in dal mèinter ch'i gh'lavurèv'n atàc, el nostri antenèdi i s éren strulghèdi ed tgnìr urdnê e tensionê i [[filê|fîl]] edl urdî lighènd-eg atàc di [[tlèr a pēś|pēś]] ed [[préda]] o 'd [[tèracóta]].

I mijuramèint ai mecanìsem dal tlêr i dvèinten piò frequèint in di ùltem sècol, quand in di [[tlêr vertichêl]], a partìr da 'l 1250 a cumincias taca a śuntèr-es 'l ajùt di [[pedêl]].

[[File:Weltliche Schatzkammer Wienc.jpg|190px|thumb|right|La mantèla 'd [[séda]] edl incurounamèintincurunamèint dal rè [[RugérRugēr II ed Sicìglia]], cunservèda a [[Vièna]] (1133/1134).]]

La nuvitê dla [[séda]] purtèda in sà dala [[Cina]] int sul Terśèint, al biśògn ed fabrichèr di [[bruchê]] presiōś, di [[rêś]], di [[vlû]] e di [[damaschê]] p'r i s'gnôr dledl Arnasimèint, i purtaràn a śuntèr a 'l tlêr ed tesidùra dimòndi perfesiunamèint tecnològic.

'L è dal 1784 l'invensiòun dldal [[Edmund Cartwright|Cartwright]] 'd asiunèr al tlêr cun l'energìa idràvlica (''power loom'').

In dal 1813 al [[William Horrocks|Vìliam Horrocks]] al svilùpaśvilùpa al [[tlêr mecaniśê]]: mèinter che prìma a se psìva catèr soquànti cà in dùadû calchel dòni i tesìventisìven col tlêr, dòp che però i tlêr mecaniśê i gnaràṅ urganiśê in quantitê in dal fàbrichi, al setōr tèsil al dmandarà na màsaquantitê sèimper piò gròsa 'ded man d' ōvra e un'n pócpôc perala vòlta a gnarà diśmìs al tlêr tradisiunèl edla cà.

* {{it}} [http://www.grandidizionari.it/Dizionario_Italiano/parola/T/telaio.aspx?query=telaio/ La so schéda in dal Disiunàri "Grandidizionari"]