Friedrich Nietzsche: differenze tra le versioni

'''Friedrich Wilhelm Nietzsche''' ( a s léś ​[ˌfʁiːdʁɪç ˌvɪlɦɛlm ˈniːt͡ʃə]), ([[Röcken]], śvèin a [[Lipsia]], 15 'd utòber 'd al 1844 - [[Weimar]], 25 'd agòst 'd al 1900) 'l era stê 'n [[filośofìa|filósuf]], [[puvesìa|puvéta]], [[mùśica|muśicìsta]] e [[filología|filólug]] [[Germâgna|tudèsc]], cunsiderê un di peinsadōr cunteimpuràṅ piò impurtànt 'd al [[XIX sècul]].

Al Nietzsche al nas in na famìja tudèsca 'd pastór [[protestantésum|protestànt]] e só pèder al mór che lò 'l gh' ìva sól sinc an, ed na malatìa 'dla testa che in chi tèimp là i ciamèven 'apatìa serebrèla', mo l' avrèv psû èser un tumór in dla tèsta u anca na degenerasiòun 'd al servèl (precedèint forsi ereditàri per la malatìa cumpàgna ch' al turà al Friedrich in dla mèśa etê). Armèśa la famìja sèinsa [[reśdōr]], i s trasferìsen ed cà a [[Naumburg]], in dùa lò al psìva andèr a scóla e studièr el clasicitê e la religiòun, la mùśìca e 'l cant. Da śóven al scrìv dal puveśìi, di pès muśichèl, e un quèlc sàģ cuma ''Destîn e volontê'' e ''Libertê 'dla volontê e Destîndestîn''. In dal 1869 al gh' la chèva 'd dvintèr profesōr ed [[filologìa clàsica]] a l' universitê 'd [[Baśiléa]]. In cal mèinter, al taca a léśer al [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], al dvèinta dimòndi amìg 'd al [[Richard Wagner|Wagner]] e 'd al [[storia|stòric]] [[Jacob Burckhardt|Burckhardt]]. In dal 1872 a ved el stampi la só ''Al nàser 'dla tregèdia'' in dû, dòp che 'dla filulugìa clàsica, a s cata un só pinsér in sìm' a la só predilesiòun per la vitalitê di filòśuf presocràtic.

[[File:Friedrich Nietzsche drawn by Hans Olde.jpg|250px190px|thumb|right|'N artràt dal Nietzsche pòc prìma ch' al murìs, disgnê a la fin 'dl Otsèint dal [[Hans Olde]]]]

* ''Willensfreiheit und Fatum'' (''AlLibertê liber'dla vlérvolontê e 'l destîn''), 1862

* ''Die Teleologie seit Kant'', (''La teleologìa a partìr dadal Kant''), 1868

* ''Unzeitgemäße Betrachtungen'', (''[[ConsiderazioniCunsiderasiòun inattualimìa atuèli]]''), 1876

* ''Menschliches, Allzumenschliches'', (''[[UmanoUmàṅ, troppotrop umanoUmàṅ]]''), 1878

* ''Morgenröte'', (''[[Aurora (filosofia)|Aurora. Pensieri sui pregiudizi morali]]''), 1881

* ''Idyllen aus Messina'', (''[[GliJ IdilliIdìli di'd MessinaMesìna]]''), 1882

* ''Die fröhliche Wissenschaft'', (''[[La gaiasièinsa scienzacuntèinta]]''), 1882

* ''Also sprach Zarathustra'', (''[[CosìAcsè parlò'l Zarathustraìva (Nietzsche)|Cosìparlê parlo'l Zarathustra. Un libro per tutti e per nessunoŚaratùstra]]''), 1885

* ''Jenseits von Gut und Böse'', (''[[Al diDed là deldal benebèin e del male|Al di là del bene e del male. Preludio di una filosofiadal dell'avveniremèl]]''), 1886

* ''Zur Genealogie der Moral'', (''[[GenealogiaGignalugìa della'dla moralemorèl]]''), 1887

* ''Der Fall Wagner'', (''[[IlIn casosìm' al Wagner]]''), 1888

* ''Götzen-Dämmerung'', (''[[IlAl crepuscolo degli idoli|Il crepuscolo degli idoli, ovvero Come filosofare a colpicaschèr 'di martelloìdol]])'', 1888

* ''Der Antichrist'', (''[[L'AnticristoAnticrìst (saggio)|L'AnticristoAnticrìst]]''), 1888

* ''[[Ecce Homo (Nietzsche)|Ecce Homo]]'', (''Ecce Homo. ComeCum' sia diventase ciòdvèinta chequèl sich' a s è''), 1888

* ''[[Nietzsche contra Wagner]]'', (''Nietzsche controcòuntra Wagner. Documenti processuali di uno psicologo''), 1888

* ''Der Wille zur Macht'', (''[[La volontà di potenza (manoscritto)|La volontàvuluntê di'd potenza: saggio di una trasvalutazione di tutti i valoriputèinsa]]''), 1901