Briśèide: differenze tra le versioni

[[File:Jacques-Louis David - The Anger of Achilles - Google Art Project.jpg|420px380px|thumb|right|'N òli 'd al [[Jacques-Louis David]] 'd inìsi Otsèint, in dû a s vèd l' arlìa 'dl Achìl, ch' al vrèv tór fóra la spèda]]

[[File:The Rage of Achilles by Giovanni Battista Tiepolo.jpeg|420px380px|thumb|right|'Nafrès'c 'd al [[Giovanni Battista Tiepolo|Tiepolo]] 'd al 1757 a [[Villa Valmarana]], [[Vicenza]], in dű l' [[Atèina]] la tira indrê p'r i cavî 'l Achìl]]

[[File:Artgate Fondazione Cariplo - Canova Antonio, Briseide consegnata da Achille agli araldi di Agamennone.jpg|420px380px|thumb|right|La Briśèide mèinter ch' la vin scurtèda vers la tenda 'dl Agaménon, ind un [[bàsriliév]] 'dl [[Antonio Canova]] 'd fin Setsèint]]

[[File:Giovanni Battista Tiepolo 044.jpg|420px380px|thumb|right|'N afrès'c 'd al [[Giovanni Battista Tiepolo|Tiepolo]] 'd al 1757 a [[Villa Valmarana]], [[Vicenza]], cun 'l Eyribates e 'l Talthybios ch' i porten la Briśèide a 'l Agamènon]]

[[File:The Envoys of Agamemnon by Ingres.jpg|420px380px|thumb|right|I inviê da la pert 'dl Agamènon ch' i vólen persuàder 'l Achìl a turnèr a cumbàter, in na pitùra 'dl [[Jean Auguste Dominique Ingres|Ingres]] 'd i prìm 'dl Otsèint]]

{{CITAZIONE2|Quel dì che i Greci l’opulenta Troia<br>Conquisteran; chè mio dell’aspra guerra<br>Certo è il carco maggior, ma quando in mezzo<br>Si dividon le spoglie, è tua la prima,<br>Ed ultima la mia, di cui m’è forza<br>Tornar contento alla mia nave, e stanco<br>Di battaglia e di sangue. Or dunque a Ftia,<br>A Ftia si rieda; chè d’assai fia meglio<br>Al paterno terren volger la prora,<br>Che vilipeso adunator qui starmi<br>Di ricchezze e d’onori a chi m’offende.<br>Fuggi dunque, riprese Agamennóne,<br>Fuggi pur, se t’aggrada. Io non ti prego<br>Di rimanerti. Al fianco mio si stanno<br>Ben altri eroi, che a mia regal persona<br>Onor daranno, e il giusto Giove in prima.<br>Di quanti ei nudre regnatori abborro<br>Te più ch’altri; sì, te che le contese<br>Sempre agogni e le zuffe e le battaglie.<br>Se fortissimo sei, d’un Dio fu dono<br>La tua fortezza. Or va, sciogli le navi,<br>Fa co’ tuoi prodi al patrio suol ritorno,<br>Ai Mirmídoni impera; io non ti curo,<br>E l’ire tue derido; anzi m’ascolta.<br>Poichè Apollo Crisëide mi toglie,<br>Parta. D’un mio naviglio, e da’ miei fidi<br>Io la rimando accompagnata, e cedo.<br>Ma nel tuo padiglione ad involarti<br>Verrò la figlia di Briséo, la bella<br>Tua prigioniera, io stesso; onde t’avvegga<br>Quant’io t’avanzo di possanza, e quindi<br>Altri meco uguagliarsi e cozzar tema.<br>Di furore infiammâr l’alma d’Achille<br>Queste parole. Due pensier gli fêro<br>Terribile tenzon nell’irto petto,<br>Se dal fianco tirando il ferro acuto<br>La via s’aprisse tra la calca, e in seno<br>L’immergesse all’Atride; o se domasse<br>L’ira, e chetasse il tempestoso core.<br>Fra lo sdegno ondeggiando e la ragione<br>L’agitato pensier, corse la mano<br>Sovra la spada, e dalla gran vagina<br>Traendo la venía; quando veloce<br>Dal ciel Minerva accorse, a lui spedita<br>Dalla diva Giunon, che d’ambo i duci<br>Egual cura ed amor nudría nel petto.<br>Gli venne a tergo, e per la bionda chioma<br>Prese il fiero Pelíde, a tutti occulta,<br>A lui sol manifesta. Stupefatto<br>Si scosse Achille, si rivolse, e tosto<br>Riconobbe la Diva a cui dagli occhi<br>Uscían due fiamme di terribil luce,<br>E la chiamò per nome, e in ratti accenti,<br>Figlia, disse, di Giove, a che ne vieni?<br>Forse d’Atride a veder l’onte? Aperto<br>Io tel protesto, e avran miei detti effetto:<br>Ei col suo superbir cerca la morte,<br>E la morte si avrà. - Frena lo sdegno,<br>La Dea rispose dalle luci azzurre:<br>Io qui dal ciel discesi ad acchetarti,<br>Se obbedirmi vorrai. Giuno spedimmi,<br>Giuno ch’entrambi vi difende ed ama.<br>Or via, ti calma, né trar brando, e solo<br>Di parole contendi. Io tel predíco,<br>E andrà pieno il mio detto: verrà tempo<br>Che tre volte maggior, per doni eletti,<br>Avrai riparo dell’ingiusta offesa.<br>Tu reprimi la furia, ed obbedisci.<br>E Achille a lei: Seguir m’è forza, o Diva,<br>Benchè d’ira il cor arda, il tuo consiglio.<br>Questo fia lo miglior. Ai numi è caro<br>Chi de’ numi al voler piega la fronte.|Cal dè che i gréc i cunquistaràn la rìca Tróia; a sucedarà cuma ch' egli ètri vòlti, che mè a cumbàt de piò 'd tut chi èter, mo quànd a vin al mumèint ed divìd'r-es quèl ch' a-j-òm catê sù, tè 't tō per prìm la pert piò grosa e a mè 'm tòca cuntintèr-em ed tór p'r ùltem, e turnèr a la mé neva stùf 'd al cumbatimèint e pin 'd sàng'v. Adès a turnarò a [[Ftia]], ch' a s'rèv propi méj turnèr a cà piutòst che ster chè a tór sù da un che mè a 'l impinìs ed richèsi e 'd unór. «Scàpa, dòunca,» al gh' dìś 'l Agamènon, «Scàpa, s' te vō, che mè a n' sun mìa chè a preghèr-et 'd armàgner. Chè még i resten di bèin èter valurōś, chi 'm purtaràn 'dl unór, e prìma 'd tùt 'l armagnarà még al Śèus. Ed tùt i rè che lò 'l aiùta, tè t' î quèl ch' a 'm pièś meno 'd tùt, che 't vê sèimper a serchèr lît, e la lota e 'l batàj. S'l è anc vera ch't î dimòndi fort, mo però la tó forsa la 't l' à dèda un dio. Alóra và, partìs cul tó nêv e tórna a cà cui tó suldê, và a cmàndèr ai tó [[Mirmìdoṅ]], che a mè a n'm in fréga mìa, e gnànca 'd tè, e a 'm la rìd 'dla tó arlìa; e ansi a 't dirò anca che, vist che 'l Apòl al me vól tór vìa la Criśèide, ch' la vàga. A la farò cumpagnèr dai mé fidê cun na mé neva, e anc ch' a las lè. Mo invéci '''a vgnarò 'd persòuna, in dla tó tenda a tór-et la fiōla 'd Briśè, la tó bela perśunéra, a vgnarò da per mè'''. Acsè 't 't adarê che mè a pòs piò che tè e dòunca che nisùn a gh' àpia 'l curàģ ed countradìr-em.» A chel paróli chè 'l Achìl al ne gh' vèd piò da l' arlìa e 'l ne sa piò se tór fóra la speda e partìr a masèr-el u invéci pruvèr a stèr chèl'm. Mèinter ch' incòri al ne savìva mìa sa fer, 'l era lè per tór in man la speda, quand in un sól mumèint a vgnìva śò dal cēl la Minèrva, mandèda lè da la Giunòun, stimadōra ed tut e dū chī gréc lè. 'Rivèda a 'l só spali, l' al tira p'r i cavî biònd, mìa vista da chi èter. Stupî, 'l Achìl al s vòlta 'n istànt e 'l arcgnùs la dea ch' a gh' vgnìva fòra da i òć dla lùś tremènda. Al la ciama per nòm e śvélt al ghe dmànda: «Fióla 'd Śèus, cuś î-'t vgnùda a fer? Î-'t chè per vèder 'l Agamènon ch' al la pega? A vój pròpi tór-eg vìa tùta cla supèrbia lè cun la speda!». Mo invéci la dea la gh' rispònd da chi òć cun la lùś: «Tin a beda l' arlìa, ch' a sun vgnùda chè śò apòsta per chetèr-et, s't em vó 'scultèr. La 'm à mandê apòsta la Giunòun, ch' la 'v vól bèin e la 'v difènd tùt e dū. Adèsa chèlm-et, a n' tór mìa fóra la speda e stà lè sól a descòrer. Ch' a 't al pòs predìr, che trī volti tant 't gnarê cumpensê per l' ingiòsta oféśa. Tè chèlm-et e obedìs». Alóra 'l Achìl al gh' dìś: «A-j-ò da 'scultèr per forsa al tó cunsìli, dea, anca s' a gh' ò 'l cór pin 'd arlìa. Ed sicùr 'l è 'l lavór mijór, perchè i dio i vólen bèin a chi gh' obedìs.»

Se 'l cumbatèint piò valuróś al decidìva 'd ferghèr's-en 'd al sorti 'd la guèra, s' i s tachèv'n a vèder i sègn 'd al sfavór 'd al Śèus, alóra i trujàṅ i a'rèven anca psû tór la méj e vinser la guèra. 'L Agamènon al vól dmandèr perdòun a 'l Achìl 'd la só preputèinsa 'd 'l èter dè e 'l gh' manda di inviê só amìg a śibìr-eg dimòndi [[preśèint|rigài]] ed dimòndi valór, la restitusiòun 'd la Briśèide e dagli ètri prumèsi 'd grós prémi se lò 'l ìs turnê a cumbàter. Mo 'l Achìl al n' è mìa 'dl' idéa 'd scanślèr al tòrt subî tulènd egli ufèrti 'd cl èter, acsè al spedìs indrê i ambasadōr c'n al so 'no'.<br>Pasê poc tèimp, però, a sucéd na diśgràsia, a dir che i trujàn i gh' àn masê 'l amìg Patroclo. Al dulór ed 'l Achìl 'l è trop grand e lò dòunca al décìd ch' al dév turnèr in dla misćia per vendichèr cla mort ingiòsta.<br>A cal punt i dū litigiōś i fan la pêś e 'l Agamènon al gh' fa purtèr tut i rigài ch' al gh' iva śibî al dè prìma, insèm cun la Briśèide e 'l giuramèint 'd ann' avérla mìa tuchèda.<br>La Briśèide la jutarà in di preparatìv p'r al funerèl 'd al Patroclo, pianśènd-el sincéra.