Briśèide: differenze tra le versioni

[[File:Achille costretto a cedere briseide a ad agamennone, 9105, 01.JPG|205px|thumb|left|'L Achìl al dév cunsgnèr la Briśèide ai inviê 'dl Agamènon, ind un [[afrèsc]] romàn antìg cunservê a [[Napoli|Nàpul]]]]

[[File:The EnvoysRage of AgamemnonAchilles by IngresGiovanni Battista Tiepolo.jpgjpeg|430px420px|thumb|right|I inviê da pert 'dl AgamènonNafrès'c ch'd ial vólen[[Giovanni persuadérBattista Tiepolo|Tiepolo]] 'ld Achìlal 1757 a turnèr[[Villa aValmarana]], cumbàter[[Vicenza]], in na pitùradű l'dl [[JeanAtèina]] Augustela Dominiquetira Ingres|Ingres]]indrê p'dr i prìmcavî 'dll OtsèintAchìl]]

In dal tèimp ed la [[guèra 'd Tróia]], i gréc i ér'n andê a fer rasìa in dla [[sitê]] 'd Lirnesso, in dû 'l [[Achìl]] al gh' la cavèva ed masèr-en al rè [[Minéte]] cun di èter só parèint; mo però al risparmièva la mujér ed lò, la Briśèide, e al la tulìva cuma só serva per purtèr-la pò in dal só acampamèint. Anca cun la cumplicitê 'ddl alamìg fidê [[Pàtroclo]], la Briśèide la dvintarà la preferìda e anca l' amèda teneramèint da 'l Achìl. Mo a s vèd che la sort la prìla da 'n èter cô e 'l Achìl 'l è custrèt a céder la ragàsa a 'l rè [[Agaménon]], ch' al la vól in sostitusiòun 'dla [[Criśèide]], apèina mandèda indrê a cà sua per v'lér 'd al dio [[Apòl]].<br>'L Achìl, dedrē al cunsìli 'd la dea [[Giunòun]], al n' à mia psû diśobedìr a 'l so rè Agamènon e dòunca 'l à vist purtèr-es via la Briśèide, mo da cal mumèint lè, lò, arliê, al ne vól piò cumbàter còuntra i trujàṅ. <br>Se 'l piò valuróś in dal cumbatimèint al decidìva 'd ferghèr's-en 'dal sorti 'd la guèra, alóra i trujàṅ i a'rèven anca psû tór la méj.

{{CITAZIONE2|Quel dì che i Greci l’opulenta Troia<br>Conquisteran; chè mio dell’aspra guerra<br>Certo è il carco maggior, ma quando in mezzo<br>Si dividon le spoglie, è tua la prima,<br>Ed ultima la mia, di cui m’è forza<br>Tornar contento alla mia nave, e stanco<br>Di battaglia e di sangue. Or dunque a Ftia,<br>A Ftia si rieda; chè d’assai fia meglio<br>Al paterno terren volger la prora,<br>Che vilipeso adunator qui starmi<br>Di ricchezze e d’onori a chi m’offende.<br>Fuggi dunque, riprese Agamennóne,<br>Fuggi pur, se t’aggrada. Io non ti prego<br>Di rimanerti. Al fianco mio si stanno<br>Ben altri eroi, che a mia regal persona<br>Onor daranno, e il giusto Giove in prima.<br>Di quanti ei nudre regnatori abborro<br>Te più ch’altri; sì, te che le contese<br>Sempre agogni e le zuffe e le battaglie.<br>Se fortissimo sei, d’un Dio fu dono<br>La tua fortezza. Or va, sciogli le navi,<br>Fa co’ tuoi prodi al patrio suol ritorno,<br>Ai Mirmídoni impera; io non ti curo,<br>E l’ire tue derido; anzi m’ascolta.<br>Poichè Apollo Crisëide mi toglie,<br>Parta. D’un mio naviglio, e da’ miei fidi<br>Io la rimando accompagnata, e cedo.<br>Ma nel tuo padiglione ad involarti<br>Verrò la figlia di Briséo, la bella<br>Tua prigioniera, io stesso; onde t’avvegga<br>Quant’io t’avanzo di possanza, e quindi<br>Altri meco uguagliarsi e cozzar tema.<br>Di furore infiammâr l’alma d’Achille<br>Queste parole. Due pensier gli fêro<br>Terribile tenzon nell’irto petto,<br>Se dal fianco tirando il ferro acuto<br>La via s’aprisse tra la calca, e in seno<br>L’immergesse all’Atride; o se domasse<br>L’ira, e chetasse il tempestoso core.<br>Fra lo sdegno ondeggiando e la ragione<br>L’agitato pensier, corse la mano<br>Sovra la spada, e dalla gran vagina<br>Traendo la venía; quando veloce<br>Dal ciel Minerva accorse, a lui spedita<br>Dalla diva Giunon, che d’ambo i duci<br>Egual cura ed amor nudría nel petto.<br>Gli venne a tergo, e per la bionda chioma<br>Prese il fiero Pelíde, a tutti occulta,<br>A lui sol manifesta. Stupefatto<br>Si scosse Achille, si rivolse, e tosto<br>Riconobbe la Diva a cui dagli occhi<br>Uscían due fiamme di terribil luce,<br>E la chiamò per nome, e in ratti accenti,<br>Figlia, disse, di Giove, a che ne vieni?<br>Forse d’Atride a veder l’onte? Aperto<br>Io tel protesto, e avran miei detti effetto:<br>Ei col suo superbir cerca la morte,<br>E la morte si avrà. - Frena lo sdegno,<br>La Dea rispose dalle luci azzurre:<br>Io qui dal ciel discesi ad acchetarti,<br>Se obbedirmi vorrai. Giuno spedimmi,<br>Giuno ch’entrambi vi difende ed ama.<br>Or via, ti calma, né trar brando, e solo<br>Di parole contendi. Io tel predíco,<br>E andrà pieno il mio detto: verrà tempo<br>Che tre volte maggior, per doni eletti,<br>Avrai riparo dell’ingiusta offesa.<br>Tu reprimi la furia, ed obbedisci.<br>E Achille a lei: Seguir m’è forza, o Diva,<br>Benchè d’ira il cor arda, il tuo consiglio.<br>Questo fia lo miglior. Ai numi è caro<br>Chi de’ numi al voler piega la fronte.|Cal dè che i gréc i cunquistaràn la rìca Tróia; a sucedarà cuma ch' egli ètri vòlti, che mè a cumbàt de piò 'd tut chīchi èter, mo quànd a vin al mumèint ed divìd'r-es quèl ch' a-j-òm catê sù, tè 't tō per prìm la pert piò grosa e a mè 'm tòca cuntintèr-em ed tór p'r ùltem, e turnèr a la mé neva stùf 'd al cumbatimèint e pin 'd sàng'v. AdèsaAdès a turnarò a [[Ftia]], ch' a s'rèv propi méj turnèr a cà piutòst che ster chè a tór sù da un che mè a 'l impinìs ed richèsi e 'd unór. «Scàpa, dòunca,» al gh' dìś 'l Agamènon, «Scàpa, s' te vō, che mè a n' sun mìa chè a preghèr-et 'd armàgner. Chè még ai restaresten di bèin èter valurōś, chi 'm purtaràn 'dl unór, e prìma 'd tùt 'l armagnarà még al Śèus. Ed tùt i rè che lò 'l aiùta, tè t' î quèl ch' a 'm pièś meno 'd tùt, che 't vê sèimper a serchèr lît, e la lota e 'l batàj. S'l è anc vera ch't î dimòndi fort, mo però la tó forsa la 't l' à dèda un dio. Alóra và, partìs cul tó nêv e tórna a cà cui tó suldê, và a cmàndèr ai tó [[Mirmìdoṅ]], che a mè a n' 'm in fréga mìa, e gnànca 'd tè, e a 'm la rìd 'dla tó arlìa; e ansi a 't dirò anca che, vist che 'l Apòl al me vól tór vìa la Criśèide, ch' la vàga. A la farò cumpagnèr dai mé fidê cun na mé neva, e cheanc ch' a las lè. Mo invéci a vgnarò 'd persòuna, in dla tó tenda a tór-et la fiōla 'd Briśè, la tó bela parśunéraperśunéra, a vgnarò da per mè. Acsè 't 't adarê che mè a pòs piò che tè e dòunca che nisùn a gh' àpia 'l curàģ ed countradìr-em.» A chel paróli chè 'l Achìl al ne gh' vèd piò da l' arlìa e 'l ne sa piò se tór fóra la speda e partìr a masèr-el u invéci pruvèr a stèr chèl'm. Mèinter ch' incòri al ne savìva mìa sa fer, 'l era lè per tór in man la speda, quand in un sól mumèint a vgnìva śò dal cēl la Minèrva, mandèda lè da la Giunòun, stimadōra ed tut e dū chī gréc lè. 'Rivèda a 'l só spali, l' al tira p'r i cavî biònd, mìa vista da chi èter. Stupî, 'l Achìl al s vòlta 'n istànt e 'l arcgnùs la dea ch' a gh' vgnìva fòra da i òć dla lùś tremènda. Al la ciama per nòm e śvélt al ghe dmànda: «Fióla 'd Śèus, cuś î-'t vgnùda a fer? Î-'t chè per vèder 'l Agamènon ch' al la pega? A vój pròpi tór-eg vìa tùta cla supèrbia lè cun la speda!». Mo invéci la dea la gh' rispònd da chi òć cun la lùś: «Tin a beda l' arlìa, ch' a sun vgnùda chè śò apòsta per chetèr-et, s't em vó 'scultèr. La 'm à mandê apòsta la Giunòun, ch' la 'v vól bèin e la 'v difènd tùt e dū. Adèsa chèlm-et, a n' tór mìa fòrafóra la speda e stà lè sól a descòrer. Ch' a 't al pòs predìr, che trī volti tant 't sarêgnarê cumpensê per l' ingiòsta oféśa. Tè chèlm-et e obedìs». Alóra 'l Achìl al gh' dìś: «A-j-ò da 'scultèr per forsa al tó cunsìli, dea, anca s' a gh' ò 'l cór pin 'd arlìa. SicuramèintEd sicùr 'l è 'l lavór mijór, perchè i dio i vólen bèin a chi gh' obedìs.»