Castèl ed Canòsa: differenze tra le versioni

La rôca l’é stêda tirêda só vêrs l'ân 940 da [[Azzo Adalberto]], fiōl ed [[Sigifredo ed Lóca]], prîncip ed râsa longobérda. In pió ed la cà dal Sgnōr, insém a la prēda, al castèl al gh’îva dèinter un cunvèint dōvein dó stêven ed sôlit dodéṣ frê [[benedetèin]] cluniacèins e la cêṣa dedichêda a [[San Apollonio|S. Apollonio]]. L’êra difèiṣa da un trépel gîr ed mûri e fr’ al prém e al secònd, pió bâs, a gh’êren al cà pr’ j armê e pr’ i sêrev, i fabrichêt che fêven i bôregh.

Al fât principêl dal perché l’é famōṣa Canòsa l’é còl ed quând a s’ é més d’acōrdi l'Imperadōr Enrico (o Arrigo) IV cun al pêpa Gregorio VII ind l’ân 1077,in dōvedó la Cuntèsa [[Matélda ed Canòsa|Matélda]] l’é stêda prutagonésta.

Dôp la môrt ed la Gran Cuntèsa a [[Bundèin ed RuncôrRuncōr]], al 24 [[lòjlój]] 1115, a s’é impiê ‘na grândgrôsa lôta per l'ereditê dal patrimòni matéldich, dôp che, quând incòra l’êra in véta, l’îva prumés i sō bèin a la cēṣa.

Cun divêrsi vicèndi al castèl l’é stê died sucesōrquî gnû dôp ed Matélda, pó di Arzân, che l’àn butê zò fîn ai fundamèint int al 1255, pó ed nōv di Canòsa, dôp ed [[Giberto da Curèz]], môrt int al 1321. Vêrs la fîn de sté ân al castèl al tōrna al Cmûn ed Rèz ch’ al l’à tgnû fîn al 1402, dōve Simone, Guido e Alberto Canòsa n’àn turnê a tôr al pusès; cuisché ind l’ân 1409 àn cedû la rôca per sèimper a j [[Estèins]], che sâlvo quêlch céch peréiod tribulê (int al 1557 da [[Ottavio Farnese]], Dóca ed [[Pèrma]]) l’àn tgnû fîn al 1796.

Int al 1815, dôp la restaurasiòun, al Cmûn ed Quâter Castē la fât pêrta ed [[Sân Pôl]] e int al 1819 i cûnt Valentini àn utgnû dal Dóca ed turnêr in pusès dal fèdev di Canòsa. N’ în armêṣ padròun fîn al 1878, l’ân dōvein dó al Stêt l’à cumprê la rôca, e l’à dichiarêda Monumèint Nasiònêl.