Wikipedia

Bunéfica Parmigiana Moglia: differenze tra le versioni

Naviga nella cronologia in modo interattivo
← Differenza precedenteDifferenza successiva →
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
VisualeWikitesto
Nessun oggetto della modifica
mNessun oggetto della modifica
Riga 1:
{{Metacaixa
{{Template:Variant|ARZ}}
|id=0
|color=
|bt1=Arzân
|bticona1=[[File:Bandiera_di_Reggio_Emilia.PNG|16px]]
|ps1=
__NOTOC__
{{dialortCass | dial=Arzân |cass=ARZ}}
 
La '''Bunéfica Parmigiana Moglia in dréta Po''' (''Bonifica Parmigiana Moglia in destra Po'' in [[italiân]]) l'é al prém eşèimpi in Itâlia ed bunéfica idrâvlica e agrâria totêla.
Mìa a chêş finî i lavōr, [[Natale Prampolini]], l'inzgnêr ch' l' à prugetê sté grôs sistēma ed canêl e pûmpi ed bunéfica, l'é tsê ciamê a bunifichêrfêr la bunéfica 'd l' ''Agro Pontino'' in pruvîncia ed Latèina.
La Bunéfica Parmigiana Moglia e al strutûri ch' l' à lasê lé (léni elètrichi e dal telèfon, ferovèi, strêdi e via acsé) în stêdi un ajót impurtânt per la bâsa arzâna- e mudnèişa, fîn a fêr dvintêr sti pôst soquânti dal zôni pió mudêrnimodêrni e pió avânti ed l' Europa.
 
==Côş' l'é==
 
Cun i lavōr ed bunéfica int la zôna tra [[Burèt]] e [[La Mòja]] (MN) as vrîva salvêr per sèimper dal j âchev lêrghi zôni ed trèin, che fîn alōra êrenēren melsâni e ch' an rendîven mìa.
 
La mîra di lavōr l'êraēra a rivêr a 'na ragiunèvel divisiòun dal j âchev bâsi da còli êlti, e a purtêr l'âcva in tōt i perèiod ed l'ân ind i câmp cultivê fîn in [[Apenèin arzân|Apenèin]].
 
L'é stê tôt al mètod ed l' inzgnêr [[Natale Prampolini]] ch' l' à tgnû cûnt dal divêrsi règoli dal j âchev êlti e bâsi, cun dû dugaròun, al prém dal j "âchev bâsi", e ch' l' êter pr' al j "êlti", tót dû che scârghen int al [[Sècia]], pió êlt, grâsia a dû putèint impiânt ed pòumpi: còl pr' al j âchev êlti a "Mundèini" ed [[La Mòja]], e còl pr' al bâsi a "Sân Sîro" ed Sân Benedèt Po.
 
==Bunéfica Agrâria==
Line 19 ⟶ 26:
==Cme la funsiòuna la bunéfica Parmigiana Moglia==
 
Cun al j ôvri ed bunéfica fâti a partîr dal 1919 a s'é risôlt al problêma dal drenâg dal i âchev di trèin ch' an gh'àn mìa asê pendèinsa cun al schêv ed chêv o dugaròun, aséjaoséia di canêl asê fònd da tirêr l'âcva ch' la scunés da i câmp.
 
===Âchev êlt e bâsi===
 
Per scansêr che i chêv che pôrten al ij âchev che deşvînen da i teritôri pió êlt invâden i teritôri pió bâs, bisògna tgnîr divîs al ij âchev êlti dal còli bâsi.
 
Al ij '''"âchev êlti'''" a córen in zôni êlti 25 mêter dal livèl dal mêr e as câten ind la pêtapêrta meridionêla dal cumprensōri.Sté âchev a vînevînen mandêdi, atravêrs i chêv BondèinBundèin, NavéjNavéli, [[Treşnêr]] e Lâma, in un ònich dugaròun ciamê Chêv Parmigiana-Moglia. Sté dugaròun al scârga al ij âchev che deşvînen dal tèri êlti, per caschêda lébra, int al fióm [[Sècia]] in localitê Bondanello ((La Mòja)). Quând al Sècia l'é in pîna, al ciâvghi ed Bondanello as sèren e al ij âchev dal chêv Parmigiana-Moglia, mandêdi ind l'ûltem pcòun dal chêv Lâma, a pōlen in tót al manēri gnîr scarghêdi da l' impiânt ed pûmpi ed Mundèini.
 
Al i '''"âchev bâsi'''" a córen d'ed sòt de sté altèsa ind la pêrt setentriunêla, e as cgnòsen subét perché în sèinsa j êrşen. Ind i pûnt d' incrôş fra canêl d'âchev êlti e canêl d' âchev bâsi, còsti a pâsen sòta a 'l j êtri cun dal strutûri ciamêdi "bòti".
 
[[Immagine:Bonifica_parmigiana_moglia_-_botte_sprospero.jpg|thumbnail|La bòta Sân Prôsper a Moglia (MN)|center]]
 
Al ij âchev bâsi dòunca a vân a dêr in dû canêl de scōl principêl: al ''Collettore Acque Basse Reggiane'' e al ''Collettore Acque Basse Modenesi''. Quisché as unésen pó in un ''Canale Emissario'' ch' al pasa sòta al chêv Parmigiana-Moglia a la bòta ed Sân Prôsper, e al mânda al ij achêv bâsi al Sècia ind l'impiânt ed pûmpi ed "Sân Sîro".
 
===Daquadûra===
Line 49 ⟶ 56:
===Burèt===
 
L'impiânt d'alvêda dal ij âchev l'é stê fât per garantîr i nurmêl preliêv d'âcva dal Po e asicurêri ânca ind i peréiod ed mêgra. E' pó stê fât a tâch a la prèişa ed Burèt, un impiânt 'd alvêda ch' l'é andê in funsiòun int al 1954. Int al 1976 în stê inavgurê dû nōv impiânt 'd alvêda bòun a purtêr 'na pió grôsa quantitê d'âcva int al Chêv Fióma.
 
===Bundanèl===
Line 62 ⟶ 69:
===Mundèini===
 
Al stabilimèint dal pûmpi Mundèini al gh' à al cûmpit ed l' alvêda dal ij âchev êlti arzâni-mudnèişi.
 
Dal 10 bòchi a i pē dal fabrichêt, l'âcva la vîn pumpêda da 5 pûmpi, ch' la cócen fîn a 7,5 mêter d'altèsa e la vôden a vâl dal stabilimèint grâsia a 5 tûb che la pôrten fîn in fònda a la vâsca de scâregh.
Line 72 ⟶ 79:
===Sân Sîro===
 
Int al cmûn ed Sân Benedèt Po a gh'é l'impiânt ed pûmpi Sân Sîro per l'alvêda dal ij âcvi bâsi, quând an n'é mìa pusèbil mètri dèinter int al fióm Sècia per via naturêla (per caschêda).
 
L'impiânt, fât tral 1919 e al 1926, al gh'à 8 pûmpi che bóten l'âcva alvêda in 'na vâsca de scâregh. La ciâvga ed blôch la gh'à un sistêma ed sarêda in trî ordîn oséja: saracinèschi cmandêdi cun l'eletricitê, purtòun a vèint e 'na sèria ed pôrti vinciâni, cun la mîra ed difènder al teritôri e i stabilimèint dal artōren dal Sècia. 'Na vôlta pasêda l'altèsa ed l'âcva dal Sècia, l'âcva ed la vâsca de scâregh la fà arvîr automaticamèint al pôrti vinciâni che cuntròlen al ciâvghi mési insém al fióm a cumîncia acsé al só scâregh.
Line 80 ⟶ 87:
 
Canêl artificêl scavê in un vèc lèt dal Po bèle a la metê dal XVI sècol dal marchèiş ed [[Gualtēr]] Cornelio Bentivoglio. Şlarghê, per prèir supurtêr 'na quantitê d'âcva pió grânda, ind i lavōr dal 1919 – 1926.
[[Immagine:Bonifica_parmigiana_moglia_-_canale_di_scolo.JPG|thumbnail|Canêl de scōl pr' al i âchev êlti|center]]
 
Dôp i lavōr curê da Natale Prampolini l'é stêda clasifichêda cme chêv pr' al i âchev êlti.
Line 92 ⟶ 99:
==I fât in ōrdnen ed tèimp==
 
*1920 A cumîncen al grândi ôvri ed bunéfica studiêdi ind ij ân préma: impiânt ed pumpâg ed Sân Sîro, Mundèini, al Canêl Scargadōr, dugaròun dal ij âchev bâsi arzâni e mudnèişi, canêl secondâri dal ij âchev bâsi arzâni e mudnèişi, canêl e dugaròun dal ij âchev êlti arzâni e mudnèişi.
*1926 Préma dal tèimp rispèt ai prugrâma, Benito Mussolini al mèt in funsiòun da luntân l'impiânt ed Sân Sîro, a s' in âvgura acsé la bunéfica.
*1928 Cun l'apruvasiòun dal prugèt ed mâsma a vîn cumincê la costrusiòun 'd un prém gróp d' ôvri secondâri per la prèişa ed 27,5 mêter cûb al secònd 'dâcvad âcva dal [[Po]] a [[Burèt]]. As và avânti dòunca cun al turnêr adatêr i lavōr fât a mân ed prèişa ed l'âcva e dal canêl derivadōr ch' al purtarà al ij âchev dal Po al la Bòt sòta al [[Cróstel]] ("bòta Bentivoglio).
*1929 As cumîncia la costrusiòun di prém sèdessèdeş impiânt 'd alvêda e la costrusiòun e sistemasiòun di trî canêl principêl d' armûnta (canel ed [[Rèz]], [[Curèz]] e [[Chèrp|Chêrp]]
*1930 As cumîncia la costrusiòun ed 100 chilômeter ed léni elètrichi pr' al funsionamèint 'd j impiânt cunsorsiêl. As và avânti cun la sistemasiòun e costrusiòun di canêl ed servési per la daquadûra
*1932 As finés la costrusiòun ed pió d' 80 chilômeter ed léni dal telèfon. A vân in funsiòun al prémi ôvri impurtânti ed daquadûra cun la mésa in eşercési di prém sèdessèdeş impiânt per daquêr. Per la préma vôlta as fà la distribusiòun ed l'âcva per daquêr.
*1946 A la fîn ed la guèra as mèt a pôst al ôvri ruvinêdi, e as tōrna a fêr di nōv canêl.
*1947 Per fêr frûnt al pió grôs bişògn ed daquêr dal cumprensôri la prèişa dal Po la vîn purtêda da 27,5 a 40 mc al secònd.
*1949 A vîn inavgurê l' impiânt ed "Cà Ròsa" ch' la gh'à al cûmpit ed catêr só e turnêr a mèter int al gîr al sculadés di trèin bèle daquê
*1951 I cunsōrsi ''Agro Mantovano Reggiano'' e 'd '''Revere'' as unésen e fân al cunsōrsi ''Parmigiana Moglia e Bentivoglio'' per tôr l'âcva ch' a 'gh spèta da la prèişa ed Burèt.
*1954 A và in funsiòun l'impiâmnt ed Burèt ch' al gh'à al cûmpit ed dêr a i Cunsōrsi l'âcva ch' a 'gh spèta ind i peréiod ed mêgra dal fióm Po.
*1955 As cumîncia al lavōr ed conclusiòun 'd j impiânt ed daquadûra per fêr frûnt al crèser dal bişògn ed daquêr (Cartôc, Sânta Maria, Ròti, [[Mancaṣêl]], Nêva, [[Chèrp|Chêrp]], Quartirôl, [[Curèz]], Pratzôla, Magnavâca, Sânta Crôş, Gatgâl e Rovereto).
*1957 A vînen apruvê da l'aministrasiòun al prugèt ed mâsma e al prugèt ch'as pōl fêr dal prém pcòun dal grând acvidòt Cunsorsiêl.
*1961 Purtêda avânti e crèsitaaumèint ed la costrusiòun di canêl daquadōr secondâri per la conclusiòun ed la daquadûra
*1976 A vîn cunsgnê al nōv inpiântimpiânt ed Burèt fât per fêr frûnt a la mancânsa d'âcva int al peréiod estîv.
 
==I nòmer ed la bunéfica Parmigiana Moglia==
Line 112 ⟶ 119:
In pôch ed pió ed 5 ân;
 
* canêl per 'na lunghesa totêla ed 1.300Km300 Km;
* tèra per pió ed 10 miliòun ed mêter cûb;
* 16 bòti;
Line 133 ⟶ 140:
<!--|COLLEGATE=...><!-- NOTE=2|-->
|TRADUZIONE= [http://it.wikipedia.org/wiki/Bonifica_Parmigiana_Moglia it: Bonifica Parmigiana Moglia]|}}
|sel=1
}}
 
[[it: Bonifica Parmigiana Moglia]]
Estratto da "https://eml.wikipedia.org/wiki/Bunéfica_Parmigiana_Moglia"