Bresèl: differenze tra le versioni

Sistemêda atâch al [[Po]], luntâna 30 chilômeter da [[Rèz]], (lòunga la statêla 358) e circa 20 chilômeter da [[Pèrma]]. Al cmûn l’é l' insèm ed l’uniòun ed trèi localitê: al Cèinter principêl e al frasiòun ed Lentzòun e Sôrb'l a Man, che se ṣlêrghen, a sîra, vêrs la [[Pärma|pruvîncia ed Pèrma]].

 

 

L’é ind al teramêri ed Ravisa ed S. Genesio e Motta Balestri ch’ a’s pōl fisêr la nâsita ed Bresèl, cun i lôr rèst antîgh es dân la prôva che ‘d la gînta dal cà insèma al góci a s’în fermê in sté zôni bèle da l’etê ed la prêda. Turnând indrê insém a i sègn di nòm Brixellum (Brèsa cèca), Brixia (Brèsa) Brixen (Bresanòun) a’s pōl dîr cun sicurèsa che i prém pôpol a fermêres in stê i Galli Cenomani ed râsa Cimbrica. Ind al III secolo a.C. i [[Galli Boi]], ch' îven fât ed Bresèl un cèinter impurtânt, àn fât frûnt cun ustinasiòun al j invasiòun ed l’esêrcit rumân, mó intōren al 220 a.C. al Cōnsol Quinto Manlio a gh’l’à cavêda a bâter i [[Cêlti]] e l’é dvintê padròun ed tót al teritôri Cispâdan, e cme l’arcôrda [[Plinio al Vèc]] ind la só Naturalis Historia (III, 15, 115), Bresèl l’é dvintê ‘na colônia ed [[Råmma|Ròma]] e da còl mumèint l’à patî al trasfurmasiòun carateréstichi ed l’ûṣ rumân che j àn bonifichê e divîs al teritôri breselèiṣ in ‘’cardi’’ e ‘’decumani’’ ch’ a’s vèden incòra al dé d’incô.

 

Int al prém sècolo d.C. dòunca, fôrt ed la dinâmica véta lochêla, istitusiònêla, cunômica, socêla, l’é cumincê un peréiod ed grând spiandōr, sgnê ânca da la creasiòun d’impiânt ed servési póblich cme al pôrt inséma al sbòch ed l' [[Èinsa]] e al famōṣ acvidòt. Dôp la vicènda ed [[Marco Savio Ottone]], ch’ al s’é masê dôp avèir pêrs la guèra ed Bedriaco per côlpa ed [[Aulo Vitelio]] só aversâri ind la sucesiòun imperiêl, Bresèl al dvèinta ûn di cèinter pió impurtânt ed la zôna per la só poṣisiòun stratégica, naturalmèint difèisa da i râm dal fióm Po. Al III sècolo d.C. al cumbîna per Bresèl cun al calêr pôch a la vôlta ed l'impêr, ch’al mét in prâtica saczédi e ṣguastamèint, ânca in pideméi ed pèsta che àn ṣvudê la sitê e al campâgni. Sibèin che la situasiòun l’an fós mìa sicûra, Bresèl l’é dvintê, int al 389, pôst dal Veschév e [[Sân Genesio]] (incô Sânt Prutetōr) l’é stê incarichê cme prém veschév, cun al cûmpit ed cumbâter al reséi purtêdi da i pôpol furastêr. Int al 572 la sitê l’é stêda ocupêda da i Longobêrd e da quisché promôsa a Duchê.

L'antîga ''Brixellum'' rumâna la mantîn i sègn dal só pasê ind l'''Antiquarium''in via Cavallotti 12 ( al vèc cunvèint benedetèin) dōve a’s pōlen mirêr interesânti testimuniânsi e scultûri del peréiod rumân, tra quisché la stâtva ‘d un personâg cun al mantèl (lacerna), dal I sècol dôp Crést. Dègna ed nôta ânca la stâtva d’ Ercole mésa ind la piâsa centrêla, ôvra dal famōṣ scultōr [[Jacopo Sansovino]] (1553), fâta fêr dal dóca [[Ercole II d'Este|Ercole II]] [[Este]].

 

[[File:Fernandel-Don_Camillo.jpg|thumb|150px|Fernandell ind i pâgn ed Don Camél]]

[[File:Cervi_Peppone.jpg|thumb|left|150px|Gino Cervi Ind i pâgn ed Pepòun]]

Mó pió che pr’ al só antîgh pasê, Bresèl l’é famōṣ pr’ èser stêda ind al dôp guèra al teâter ed pôṣa ‘d un cōrs dal cinéma chêr a la gînta: còl ed [[Pepòun]] e [[Don Camél]], interpretê int al félm da [[Gino Cervi]] e [[Fernandel]] e inspirê da i scrét ed [[Giovanni Guareschi]]. A i dû personâg, figûri ed l' [[Emégglia-Rumâgna|Emélia]] quistionadōra dal dôp guèra, Bresèl la gh’à dedichê un vèir e prôpria muṣéo, dōve în tgnû da cât dimòndi bagâj ed sēna, tra cuisché ânca… un câr armê. (Al Crucifés ch’ al pêrla a Don Camillo l’é invêci, ânca adès, al só pôst, ind la cêṣa ed Sânta Maria Magiōr), davânti a la 'stèsa cēṣa a gh'é dō stâtvi di prutagonésta in altêsa naturêla che a’s salóten da luntân; a la fîn, ind al paèiṣ, dimòndi pôst arcordên etertânti situasiòun ed la stôria dal félm.

 

[[File:Stazionebrescello.jpg|200px|thumb|Stasiòun]]

Bresèl cun: [[Burèt]], [[Gualtēr]], [[Guastâla]] e [[Lusêra]] al fà pêrt ed la fâsa, lòunga 20 chilômeter, ed cmûn ed la bâsa arzâna, cèch e mzân, che a’s fân inséma al [[Po]]. Al pôrt ed Burèt, ch’ l’é més a mèz dal trât navighê, al pemèt ‘n grôsa ativitê mìa sôl turéstica dal fiòm.

Ind al secònd dôp guèra l’é andê sèimper pió a ṣvilupêres al setōr industriêl, lighê a l’indóstria mecânica e metalmecânica. Atâch a un nòmer cèch ed grôsi imprèiṣi, a s’é adrê aséster al fiurîr ed cèchi e mzâni indóstri, soquânti cun prestasiòun sèins’ êter ed celèinsa.

 

 

* '''[[Antonio Panizzi]]''' (Brescello, 1787 – Londra 1870), inteletvêl, pateriôta, senadōr dal [[Règn d'Itâlia]], esiliê, diretōr dal [[British Museum]] ed [[Lòndra]]. La biblitotēca comunêla, cme còla ed Rèz, la pôrta al só nòm.

* '''Carlo Bisi''' (Brescello, 1890 - 1984), âvtōr ed figûri, al fà dimòndi personâg ed sucès pr’ al ''Corriere dei Piccoli'', cme al '''dutōr Piramidone ''' (1927), '''Sor Pampurio ''' (fât ind al 1928) e la '''Faméja Doggidì ''' (1953).

 

 

 

= Colegamèint d’ed fôra =

* Anselmo Mori - Gli uomini illustri di Brescello e sua antica castellanza- Parma : premiate tip. riunite Donati, 1929

}}