Sân Pôl: differenze tra le versioni

{{SCHEDA COMUNE

|COMUNE={{MSG|San Polo d'Enza|ARZ=Sân Pôl}}

|PROVINCIA={{MSG|di Reggio nell'Emilia|ARZ=[[pruvîncia ed Rèz|ed Rèz]]}}

|CARTINA=REGGIO

|STEMMA=San Polo d'Enza-Stemma.png

|SUPERFICIE=32.58|ALTITUDINE=166|PREF=0522|CAP=42020|ISTAT=035038|CATASTO=I123

|LAT=44.6260|LONG=10.4208|NOMEGOOGLE=Sân Pôl, piâsa IV novèmber 1

|CONFINA={{MSG|(nord) Montecchio Emilia, Bibbiano, (est) Quattro Castella, Vezzano sul Crostolo, (sud) Canossa, (ovest) Traversetolo (PR) e Montechiarugolo (PR)|ARZ=(mezanôt) [[Muntèc]], [[Bibiân]], (matèina) [[Quâter Castē]], [[Vsân]], (mezdé) [[Canòsa]], (sira) [[Traversedèl]] (PR) e [[Muntc'róghel]] (PR)}}

|SITO=www.comune.sanpolodenza.re.it

|TELCOM=241711|EMAILCOM=urp@comune.sanpolodenza.re.it

|DEMOGRAFIA={{DEMOGRAFIA|1861|2479|1871|2707|1881|3076|1901|3255|1911|3868|1921|4092

}}

 

==Al teritôri e la cunuméia==

Al dà insém al fiòm [[Èinsa]] e l'é zachê insém a dōlsi culèini ed l' [[Apenèin arzân]], Sân Pôl l'é cunsiderê ûn di pió bê paèiṣ ed la pruvîncia prôpria grâsia a la só furtunêda puṣisiòun geogrâfica. Al sît in dó l'é Sân Pôl, ch' al rapresèinta un impurtânt pûnt ed comunicasiòun tr'al teritôri [[Pruvîncia ed Rèz|Arzân]] e còl [[Pramṣan]] e tra la [[Pianûra Padâna|pianûra]] e l' [[Apenèin arzân|Apenèin]], l' à 'vû un pôst impurtânt ind la stôria dal cmûn. Bèle ind l' etê ed la prêda lésa, dal pêrti ed Sân Pôl, a vînen tirê só di pôst per stêr atèinti a l'ingrès ed la vâl. L'é ché che dôp ed l'etê dal brònz a vîn só Servirôla, al pió impurtânt cèinter etrósch ed l' [[Emégglia|Emélia]] cgnusû fîn a incô e pôch pió in só al céch cèinter rumân ed Luserìa. Porta d' ingrès a la zôna matéldica, al preṣèinta impurtânt munumèint stôrich. Incô Sân Pôl l'é un paèiṣ modêren, atîv sia culturalmèint che conomicamèint, cun un cèinter comercêl naturêl al cèinter dal paèiṣ, un merchê setimanêl in flôra, e 'n impurtânta zôna artigianêla. Dimòndi ṣvilupê l'é ânca al setôr agrécol cun la prudusiòun e difèiṣa di prudòt dal pôst cme al [[Grâna]], al [[Lambrósch Arzân|Lambrósch]], al [[scarpasòun]] e i famōṣ salóm. Sân Pôl l'à utgnû la stèla d'ôr e al diplôma dal cunsèli d' Eurôpa pr'avèir dê 'na mân a fêr cgnòser l'dèja ed l'Eurôpa unîda atravêrs scâmbi culturêl e cunômich cun al sitê imparentêdi ed Eisingen (Germagna) e Litomysl (Repóblica Ceca). J abitânt în divîṣ tr'al cèinter e al trèi frasiòun ed la Barcâsa, Grasân e Puntnōv, tóti cun divêrsi carateréstichi: la Barcâsa dal stimêdi cultûri agrécoli, Grasân dal culèini e al turîṣem, e Puntnōv da la zôna artigianêla.

 

==Stôria antîga==

Dimòndi bèin documentêda l'é la stôria antîga ed Sân Pôl ch' la partés da dimòndi luntân adiritûra da préma ed l' ''Homo sapiens'' difâti în stê catê di sègn dal pió antîgh ed la nôstra râsa ind al fònd Mazzali, a Funtanêt, a Servirôla, a câmp Santâgin e tra Pēv e Curnâcia. A 's pâsa pó a l'etê ed la prêda lésa cun i stódi fât da don [[Gaetano Chierici]] ind l' Otsèint ch' àn verifichê la preṣèinsa ind al pôst ed l' ''Homo sapiens-sapiens'' int al 4.000 p.C.. Ind al câmp ed Servirôla Chierici l'à catê un grând vilâg ed l'etê dal brònz e in sté peréiod a 's vède i prém usvéj in metâl cme un céch manarèin catê dal studiōṣ 'stès. În stêdi catêdi fōrmi ed fusiòun in prêda e i rèst ed 'n a funderéia; tra i rèst in brónz catê a gh'é: pugnêl, manarèin, curtê, pûnti ed lânsi e frèci, anê, fébi, spéli. La ''teramêra'' ed Servirôla l'à dê indrê pió ed 200 bagâj in brónz, còst l'é la prōva sicûra che ind al sît a gh'êra la lavurasiòun di metâl e 'n' intèinsa ativitê industriêla. Ind l' istès câmp în stê catê só ânca dimòndi rèst ed prêda lavurêda, ed prêda ed vulcân schegêda, e impurtânt rèst dal peréiod tra l' etê ed la prêda e còla dal brónz. Mó al peréiod ed la stôria antîga ed sicûr pió impurtânta per Sân Pôl l'é stêda l'etê dal fèr cun l' arîv ed la civiltê etrósca. Al Chierici, sèimper a câmp Serviôla, là scuacê un grôs cèinter abitê etrósch impiantê secònd un precîṣ piân ed sitê, cun strêdi diresiònêdi, abitasiòun fâti só rubóst fundamèint, impiânt prudutîv e 'na zôna sâcra. In stêdi catêd dal scudèli in teracôta, cun al scréti '' Vea'' e ''Rat'' ṣgranfgnêdi sòta al pè, figurèini, gâmbi vutîvi e 'na stâtva in brònz ed l'atlēta nûd cun ras'cèt. Dal peréiod etrósch dal sît ed Servirôla, ch' la cgnusû la mâsima flôra tr' al têrd VII sècol e la préma metê dal IV sècol p.C., a deṣvînen tra l'êter dō fr' al pôchi scritûri cun nòm ed divinitê catêdi in tóta la zôna padâna. L'é stêda catêda ânca 'n' ''agrafe'' (spéla) 'd urègin cêltica. A Sân Pôl a gh' é diêter sît dóv' a 's câten di rèst ed l' antichitê cme: al mûnt Psōla dóve, grâsia al materiêl catê só, a 's gh'à la sicurèsa che l'é gh'êra un impurtânt vilâg teramêr; dóve al Chierici l 'à catê e turnê a scavêr un pòs, materiêl cerâmich cun dal scréti dimòndi impurtânti; al vilâg Torlonia dóve ultmamèint în stê fât di schêv cun impurtânti squêrti.; al castèl ed Sân Pôl che in un pòs, catê int al 1914 e ṣvudê, în stê arcatê rèst ed vês in brònz e pcòun ed vastèin in cerâmica.; i pòs ed câmp Razzi, a câmp Dionigi, a la Curnâcia, a Vedrós-Fusòun e ind al viasōl di Tedeschi un pòs e materiêl ed furnêṣ ed grôs amzûra; a Puntnōv catê un réch simitèri longobêrd ch' l' é stê scavê e studiê da la Diresiòun di Bèin Culturêl; insém a la culèina ed Muntfalcòun l'é stêda arcatêda, dôp soquânt ân de stódi, sia d' archévi che insém al teritôri, l'antîga Pēv ed Sân Stêven, în stê catê i fundamèint ch ' a gh' àn cîrca ûn mêtr de spesōr; la cēṣa l'é diresionêda da sîra a matèina cun l'âbsida a matèina cun antîghi tòmbi cristiâni. Dal peréiod rumân, a Sân Pôl, în stêdi fâti dimòndi catêdi cme: véli, véli ed campagna, tòmbi e materiêl ed furnêṣa

 

 

===La Rôca ===

An gh'în mìa di document uficêl da dóve savèir cun precisiòun la dâta ed quând l'é stê tirê só al Castèl, mó tót al fà pinsêr che còsta la sia dôp ed còla ed la vècia ''Plebs'' ed Caviân. Fâta tânt tèimp fà l'é stêda tirêda só in 'na puṣisiòun stratègica cun la mîra ed controlêr al cruṣîl ed la strêda cla pâsa a i pē di mûnt cun còla ed la Vâl d 'Èinsa. Int al turiòun, ch' l'è 'd Otsèint, incòra intêr a's vèden: al purtêl magiōr ch' al servîva per l'ingrès di câr, còl pió céch per quî ch' andêven a pê e dal grân fisûri dóv' êren mési al cadèini pr'al recóper dal pûnt alvadōr. I stôrich cunfêrmen che ché, ind l'otòber dal 1902, a s'é fermê Enrico IV préma dal scûnter cun al trópi ed la cuntèsa Matélda. La rôca la riṣûlta circundêda da fusòun dimòndi fònd, cun al mûri d'intōrna e dal tòr. La zôna dal castèl l'êra dimòndi grânda pôst che d'ed la ed la rôca vèira e prôpria dèinter al mûri intêrni, a gh'êren divêrsi tòri, abitasiòun e la capèla Marchesi cun la Cēṣa dal Satèsim Sacramèint atâch dèinter a còli d'ed fôra. Bèin prèst é stê tirê só a l'intêren dal Castèl 'na capèla dedichêda a Sân Pêvel , ch ' l'à pó dê al nòm al ''Castrum Sancti Pauli''. La stôria gnûda dôp al la vèd prutagonésta ed ruvîni e 'd saczêdi. Dôp al peréiod matéldich la Rôca l'é stêda spianêda int al 1199 dal Cmûn ed Rèz. Arfâta int al 1633 l'é pasêda a la faméja Gherardini. L' é stêda butêda zò da j Austrìach int al 1707 e arfâta da i Gherardini a la fîn dal XVIII sècol. Grôs restâver e mudéfichi în stêdi fâti tr' al XVII e al XVIII sècol vrûdi da la faméja Gherardini ch' àn fât arfê i fusòun, arfât ed nōv al pûnt alvadōr, restarvêr al mûri d'intōrna e tirêr só la tòra ed l'ingrès a matèina, dóve în stê més 'na campâna e 'n arlòj. A la fîn dal XVIII sècol al castèl l'à ciapê l'aspèt ed 'na cà sgnurîl, adèsa a gh'é j ufési comunêl e al Muséo ed la Reṣistèinsa

 

===La Cēṣa ed Sân Zvân Batésta===

A l'intêren dal castèl, int al 1494, a vîn fundê l'uratôri ed Sân Zvân Batésta, incô l'é la cēṣa Parochiêla. La cēṣa l'an gh'à mìa la facêda e la pôrta d'ingrès l'é int al mûr ch'al guêrda al piasêl. L'intêren ed la cēṣa, dal XVII, a 's preṣèinta cun 'na sêla cun la vôlta a cruṣêra. Dèinter ind la parèida ed mansèina a 's pōl vèder 'na pitûra a frèsch cun l'Adorasiòun di Mâgi l'é ôvra ed Nicolò dell'Abate, 'na lâpida l'arcôrda cme la capèla ed Sân Zvân Batésta l'é stêda vrûda dal nôbil mudnèiṣ Simone Marchesi. Ind l'incavadûra ed 'na tòra simêda, ch ' l' é ind al mûr ed la cēṣa vultê vêrs al paèiṣ, é stê sistemê al batistèri. Ind la préma metê dal 1983 a vîn fât al restarvêr dal pitûri ed Sân Zvân.

 

 

===Al cuvèint ed Muntfalcòun ===

L'uṣânsa, cetêda da la magiorânsa di stôrich dal pôst, la vōl che ché San Francèsch d'Asîṣi, int al 1217, l'âbia fundê un cunvèint céch, cme la fà da testimòni la '' Cronica'' ed Salimbene de Adam da Pèrma, ûn di léber pió impurtânt ed la leteradûra latèina- medievêla. L'é cunsiderê ûn di prém pôst frencescân ed l'Emélia, almēno ed l'istès tèimp ed la costrusiòun dal cunvèint ed Mòdna. Ind al cōrs di sècol l'impurtânsa dal fabrichêt ed Muntfalcòun l'é stêda grôsa e dimòndi în stê i cambiamèint: l'é stê Cunvèint Francescân ṣcanslê int al 1652.; dê a i Pêder Gesvéta, al dvèinta pôst estîv dal Seminâri dal Vèschev, Universitê cun quâter facoltê: teologéia, lèg, medzèina, e filoṣoféia; bandunê da i Gesvéta int al 1859 dôp tânt restâver al pâsa al Minicèpi ed [[Rèz]] e al dvèinta pôst dal cunvét ed la Minicipalitê ed Rèz. Bandunê ind i prém dêṣ ân dal XX sècol, l'impunèint munumèint pôch a la vôlta al và in malōra. Al fabrichêt l'é fât a ûn piân a U, cun la cēṣa ind la pêrta a mezdé. La lêrga zôna dal curtîl centrêl, in pêrta purdghêda, l'é avêrta a sîra vêrs la Vâl ed l' Èinsa. Al grôsi ôvri ed restâver, cumincêdi int al 1999, a farân in môd che al fabrichêt ed Muntfalcòun al pôsa avèier incòra la dignitê 'd 'na vôlta.