|
|1931|4142|1936|4287|1951|4158|1961|3348|1971|2546|1981|2471|1991|2670|2001|3017|2007|3347}}
}}
'''Viân''' ('''Viano''' in [[italiân]]) l'é un cmûn ed 3.017 abitânt ind la [[pruvîncia ed Rèz]] l'é tra matèina e mezdé e a cîrca 22 chilômeter dal cèinter ed [[Rèz]].
==L'êrt==
Dimòndi interesânt, dal pûnt ed vésta stôrich e architetônich, în i tânt cèinter dal teritôri e i pôst dōve in més, zibésen lêrghi vidûdi dal culèin l'é d'atōrna. Da vèder in particulêr, al cà a tòrtòra tiredi só ind i secòl XV, XVI e XVII. Ind la burghêda ed Sân Pôl, atâch al municèpimunicépi, a gh'é la pió interesânt: l'é la pió antîga, al só intêren a gh'é 'na presiōṣa pitûra a frèsch dal Quatersèint. Al d'ed dèinter ed la canônica ed la cēṣa ed Castèl Quersōla 's pōlen vèder soquânti pitûri a frèsch cunsiderêdi ed Lelio Orsi: a Sân Zvân ed Quersôla mèrita vèder la cēsa parochiêla ( la pió réca, artesticamèint, dal teritôri), dal 1600 e l'uratôri ed Sân Sîro dal 1672. An mânchen mìa di ângol ed belèsi naturêli, che vân dal mûnt Dûr, 'na séma êlta ch' la sègna al cunfîn cun i cmûn ed [[Caṣîna]] e [[Vsân]], a la vâl dal [[Treṣnêr]]; mó l'é la zôna dal Quersolèiṣ la pió interesânta da sté pûnt ed vésta. Da citêr la zôna vèirda ed Cà dal Vèint, al distèiṣi ed câmp, puntegêdi ed quêrsi secolêri, a Chêsla ed QeursôlaQeursōla, e la zôna ed Cortvèdla d'[[Argnân]] in dōve gh'é, da sècol, 'na ''sêrsa'' arîv puntuêl di turésta.
==La vésta==
La vésta l'é còla ed la culèina, cun côsti a mèza pendèinsa e cun 'na sucèsiòun ed crinêl e vâli. La pêrt spiâna l'é pôch ed pió dal 10% ed tóta la zôna, 'n'êter 10%, l'é ocupê da trèin cun pôca pendèinsa, al rèst 80% da trèin cun mèza e fôrta pendèinsa. Sibèin còst la magiōr pêrta dal trèin l'é cultivêda a végna, semnê, prê, pâscol; al rèst l'é a bôsch o in sêlda. La pêrt buschîva dal teritôri l'é pió che êter da tàj, druvê per l' algnâtich; i bôsch naturêl în ind al zôni difècili da rivêregh e fôrta pendèinsa. Al piânti preṣèinti în pió che êter cun foj lêrghi, cun soquânt gèner ed pîn.
A's câten dû gèner ed bôsch:<br>
1) bôsch cun piânti che vôlenpretènden mèzi quntitê d'âcva, carateréstich di trèin profònd, ind la pêrta a mezanôt, dōvedóv' a's câten al Sèr, la Rorèla, al Rōr, e l' Asêr. Ind i trèin pió òmid e sasōṣ a crès ânca al Mâj e al Carpanèin.<br>
2) bôsch cun piânti che vôlenpretènden pôchi quantitê d'âcva, carateréstich di trèin sèch, ind la pêrta a mezdé, dôvedôv' a's câten la Rurèla, la Znèstra e Znèiver.<br>
La Rurèla in avtûn l'é l'ûltma piânta a pêrder al fujâm, la 's vèd gnîr fôrafōra da i bôsch plê, cun al sôsó móc ed foj culōr maròun. I castâgn a gh'în quêṣi pió. Quî armêṣ în j avâns e quî piantê a l'inési dal sècol pasê a fîn ed magnêr. Al catagnêtcatagnēt bandunê al tènd arculêr a favōr dal quersêt.
L'é preṣèint un gèner dal pôst armêṣa da l'ûltem peréiod giasê: al Pîn Salvâdegh, cun la carateréstica scôrsa rusésa, preṣèint insém al mûnt Dûr, al mûnt Mèṣol, al mûnt Pilâster e dal Cavasòun, che rapreṣèinten i bôsch pió grôs e pió meridionêl de ste gèner, in [[Itâlia]]. Da segnalêr ânca la pinêra dal Cà dadal Vèint (ed proprietê privêda). Ind i bôsch o da per lōr soquânti quêrsi dimòndi grôsi: da numinêr còla ch'lé insém a la strêda tra Cà Bertâch e Chêṣla. Dal crinêl dal mûnt Pilâster e dal mûnt Mèṣol a vîn fôra 'na surzéja d'âcva minerêla e òna d'âcva sulfurōṣa che vînen mési insèm ind la funtâna dal ''Pilâster'', insém a la strêda tra Argnân e Sân Zvân, préma ed l'incrōṣ per Sân Pêder.
==Stôria==
|
