Treṣnêr: differenze tra le versioni

{{Variant|ARZ}}

 

 

Int al 1788 ind la só ''Corografia'' Lodovico Ricci al li spiêga acsé:

{{CITAZIONE| ''TRESINARO o TERNARO Torrente. Nasce sui monti delle [[Carpnèida|Carpineti]], e ricevuti nel primo suo Alveo più rivi e fonti e ramicelli dopo alcun tratto trovasi sul dirupo di un alato balzo di viva pietra, da cui con molto scroscio si getta e forma un assai grande Cateratta. Raccoltosi a piè dello scoglio ivi a poco spazio tranquilla le acque, e scende ad Onfiano, e scorrendo sovente sopra strati di pietra bagna le Terre di [[Scandiân|Scandiano]], e di [[Arsèi|Arceto]], e mette foce in [[Sècia|Secchia]] presso [[Rubēra|Rubiera]].''}}

 

===Al nòm ===

 

===L'antîgh cōrs===

===Dôp la ròta dal Po a Figarôl===

Còst fîn a quând un grând scaravôlt geogrâfich l'à mudê la diresiòun di fióm oséja la ròta dal Pó atâch a [[Figaról|Figarôl]] (in pruvîncia ed Ruvîgh) sucèsa tr' al 1152 e al 1153 cun un spustamèint vêrs mezanôt ch' l'à purtê al necesâri cambiamèint ed diresiòun dal [[Sècia]], dal [[Cróstel]] e 'd l' [[Èinsa]] cun un spustamèint pôch a la vôlta da matèina a sîra. Mó préma de sti grôs cambiamèint la ''Trixinaria'' o dmej al Ré, as zuntêva, ind la zôna ed Rōl, cun un vèc lèt dal Cròstel. Cme l' arcôrda Rino Rio …'' Il Rio sfociava, nei tempi anteriori alla conoide del Crustulus Magnus, da solo nel Larione, nel luogo ove sorse l'antica isola Muricola (S.Benedetto Po); in tempi successivi si unì al Crostolo presso Rolo ed ebbe sfogo nei rami più meridionali (Tagliata, Moglia) del Po stesso.'' Al ''Crustulus Magnus'' che Rino Rio al numîna, l'é ûn di cōrs dal Cròstel ch' l' à dê urègin, per ṣlargamèint, a ûn di pió grôs depôṣit ed fratóm dal j aluviòun ind la pianûra arzâna. Sti depôṣit în cumincê a l'inési dal III sècol p.C. e în durê sèinsa fermêres per 700 ân. A fân pêrta, a sté grôs depôṣit ed ed frantóm fât a pûnta, la magiōr pêrta di trèin ed Masinsâdegh, Prefuntâna, Pevròsa e la pêrt êlta dal campâgni ed [[Bagnôl]], [[Nuvalêra]] [[Campagnōla]], [[Fâbrich]] e [[Rôl]]. Un râm secondâri de sté ''Crusrulus Magnus'' l'à fât i trèin êlt ed Bódri, Fosdònd, Cânol e Cugnînt. Gabriele Mantovani as dîṣ che al Ré as butêva int al Cròstel al Cantunâs che dal cól pûnt lé in dōp al sré la '' Fossa Scaveriola exiente in Braida de Noventa'' numinêda int al 772 in un decrêt dal Rè Longobêrd Desiderio, ch' l' é la Fôsa ed Rêṣ dal dé d'incô. Al sègn lasê dal traspôrt ed gêri e sâbi dal ''Crustulus Magnus'', ind al sarêr al cōrs dal jâchev dal Ré, che 'n gh' la cavêven mìa acsé a rivêr in Pó, al fōrma chi pantân che dân urègin a còl lêregh impantanamèint, ciamê, ind al j antîghi chêrti, cme ''Val Putrida'' e ch' la quacêva pêtra ed la bâsa arzâna e mudnèiṣa. La zôna a mezanôt ed [[Ré Salṣêr]], còla ciamêda Campâgna dal Bundiòun bunifichêda vêrs al fîn dal XIII sècol da Corrado da Curèz insèm al sît ed Cà di Frê la vîn spieghêda acsé da Eustacchio Cabassi in 'na lètra dal 21 Agòst 1790 al Tiraboschi ''...questa tenuta, divisa tra i due territori di Fabbrico e di Rio, viene circondata a Mezzogiorno dal Tresinaro, ossia canal di Migliarina, a settentrione dalla Fossa di Raso, che anch'essa divide il rollese dal territorio del Principato di Correggio, a ponente vien divisa dal picciol cavo detto il Naviglietto ed a levante ha per confine altro cavo scolastico detto la Fossassa ed i prati di Correggio.'' Al solevamèint ch' al s'é fât mjêra d'ân fà che, a fōrma ed filòun de schîna, al se ṣvilópa da Curèz fîn a Fâbrich a né êter che l'êrṣen centrêl comûn di dû bacîn ed culmêda dal ''Crustulus'', a mansèina, e 'd la ''Trixinaria'' a dréta. La ''Tresinaria'' l'intervîn ânca ind al furmasiòun campagnôli ed la bâsa mudnèiṣa: la ''Secula'' e la '' Trixinaria'' a s'unîven int al lôr sbòch al piân e fêven un lèt ónich, a tgnîven 'na grôsa strésia dal trèin insém al cunfîn tra [[Curèz]] e [[Chèrp]] e, in cêrt pûnt, la rivêva a trî chilômeter ed larghèsa. ''Nel Principato di Carpi'' – a sustîn Rino Rio – ''fra le campagne di Fossoli e di Budrione, lungo quella strada che prende ancora il nome di Via delle Senare e corre parallela alla Fossa Nuova, ci rappresenta la zona di maggiore e più intensa deposizione delle acque del Trixinaria (Dosso Senara) e chiaramente stabilisce l'esatta posizione dell'alveo centrale di questo torrente antico ed il suo tracciato che seguiva quasi esattamente il corso della Fossa Nuova attuale.'' Al ''Dosso di Carpi'', ch' l' é la pió antîga schîna d'êşen ed fióm cgnusû in [[Emégglia|Emélia]], la dêv, prubabilmèint, al carateréstichi 'd la só fōrma prôpria al Treṣnêr. Incòra dôp al mél al Sècia a 's dividîva in dû râm, ûn ed quisché, còl ch' l' êra drē schêres, al tirêva drét vêrs mezanôt insèm al j âchev ed la ''Trixinaria'', che se smercêven e ocupêven al lèt dal pió antîgh Ré e andêven ind la zôna ed Chêrp e 'd Nōv fîn a dêr int al sistêma ''Bondenum-Burana''. Fîn al XIII sècol, al tròunch pió bâs dal Treṣnêr, l'é stê ciamê da i Mudnèiṣ '' Fossaregi, Fossa de regi, Fossaraxo, Fossa de raso'' ch' l'é pó al nòm d' adèsa dal pcòun dal Chêv Treṣnêr dal Cantunâs al só sbòch ind la ''[[Parmigiana-Moglia]]''.