Rèz: differenze tra le versioni

[[File:Rez-Monicepi.jpg|thumb|220px|right|Al municépi ed Rèz]]

 

 

Ai tèimp di rumân l'ēra ciamêda '''Regium Lepidi''', al nôm al deṣvin da còl ed Marco Emilio Lepido (cônsol 187 a.C.) cól ch'l'à fât la sitê e la via ch'la dà al nôm a la regiòun dal dé d'incô. <br />

Int al XX sècol, dôp la Secónda Guèra mundiêla, Rèz l'é stêda gvernêda da 'na magiurânsa ónica dal Partî Comunésta Italiân e, da j ân Nuvânta, da l'unióun dl'Ulîv.

 

Réz l'é tr'al sitê italiâni decorêdi al Valôr Militêr per la Guèra ed Liberasiòun, gh'é sté dê la Mdaja d'Ôr al Valôr Militêr pr'al sacrifési dla só gînta e per l'ativitê fâta ind la lôta partigiâna al tèimp dla secònda guèra mundièla e al 1 d'avrîl dal 1950, l'è stêda decorêda cun al segvèint mutîv:[http://www.quirinale.it/onorificenze/DettaglioDecorato.asp?idprogressivo=18859&iddecorato=18406]

{{CITAZIONE|Durante l’occupazione nemica opponeva al tedesco invasore la fiera resistenza dei suoi figli, accorsi in gran numero nelle formazioni partigiane impegnate in dura e sanguinosa lotta. Cinquecento caduti in combattimento, interi comuni distrutti, popolazioni seviziate e sottoposte al più spietato terrore, deportazioni in massa, stragi inumane e crudeli persecuzioni, costituiscono il bilancio tragico, ma luminoso, dì un’attività perseverante e coraggiosa iniziata nel settembre 1943 e conclusa con la disfatta delle forze d’occupazione. Memore di nobili secolari tradizioni, riaffermate nell’epopea del Risorgimento, la Città di Reggio Emilia ha saputo degnamente concludere un rinnovato ciclo di lotte per la libertà e per l’indipendenza ed offrire alla Patria generoso tributo di sacrificio e di sangue.|Settembre 1943 - aprile 1945}}

[[File:Rez-Palas capitan popol.jpg|thumb|220px|right|Al palâs dal capitân dal pôpol in piâsa dal mûnt]]

 

 

A Rèz gh’é ‘na robósta zôna cun tânti fâbrichi che lavûren ind la mecànica, ónica ind dal sô géner e un impurtânt nōmer d’aziêndi cooperatîvi in diferèint câmp. L' agricultûra e l'alevamèint j in flôra, préma ed tót l'alevamèint di nimêl (Fêra Internasionêla dal Nimêl), la lavurasiòun dal lât e la produsiòun dal furmâj ([[Grâna]]) e la coltûra dla frûta e dla verdûra.

L’intrêda dal stipéndi mzân l’é piotôst êlt grâsia a‘na disocupasiòun che in sustânsa l’an gh’è mìa, la pruvîncia l’a’s mètt despèss ai prém pôst ind la gradvatôria dla qualitê dl’ andamèint dla véta, secónd soquânt famôs giurnêl la sitê l’è sèimper tr’al prémi 10 sitê italiâni.

 

 

La tradisiòun dla bòuna [[cuṣèina arzâna]], scèta e naturêla, l'a's câta ânca in dimòndi ristorânt e tratoréi in dōve l'è pusébil gustêr di bòun magnêr purtê avânti d’in pêder in fiôl.

[[File:Rez-Piasa ceca marche.jpg|thumb|180px|left|Al marchê in piâsa céca]]

 

Al cèinter stôric dal dé d'incô ed la sitê al gh'à 'na piânta cun 'na fôrma geomètrica ed sê lê slunghêda, atraversê da la via Emélia, carateréstich dal sînch - setséint. I principél munumèint, d'ed là dal Teâter Municipêl, j în al basélichi ed San Prôsper e dla Beata Vergine dla Giêra, al Dôm e dimòndi palâs.

 

Ind la sèla dal Setsèint dal Municèpi, ciamêda Sèla del Triculôr, al 7 de znêr dal 1797 l'è stê siēlt al prém triculôr dla Repóblica Cisalpèina, d'ed lé desvîn la bandêra dal dé d'incô dla Repóblica Italiâna.

 

{| border="0"

 

|}

 

La zôna comunêla l’è aministrêda da 8 circoscrisiòun, che unesén al j antîghi "Véli", oséja la divisiòun 'l a zôna ed campâgna cun al cèinter la cēṣa ed la parôchia. Al dé d’incô soquânti ed cósti j in stêdi unîdi a la sitê ch’la s’è slarghêda dôp la secònda guèra mundiêla , masmamèint: l’Uspési, Sânta Crōṣ, Sân Pelgrèin, San Prôsper Strinê, e tót o in pêrt al sô zôni a pôlem èsser cunsidrêdi cme di quartêr ed periferéia 'd la sitê.

 

 

<div style="float:left; margin-right:2em;">

<div style="clear:both;"/>

 

{|

|-

|}

 

A Rèz gh’è presèint 'na centrêla e di dipartimèint ed dô universitê: l'[[Universitê ed Mòdna e Rèz]] e l'[[Universitê ed Bològna]]. La sitê l’è al cèintr ed la sperijnsa ciamêda "Reggio Children" pr’al prém cuntât cun la manêra d’insgnêr ind al scôli comunêli di prém ân, inspirêda ai stódi iséma a l’argomèint ed l’arsàn [[Loris Malaguzzi]] e l’è cgnusûda e stimêda da tót al mônd per l'êlt livél dl’insegamèint ed l’educasiòun ind al scôli ed l’esîlo.

Ind al licéo Ariôst al s’è diplumê al presidèint dal cunséli dal dé d’incô [[Romani Prodi]].

 

* [[A.C. Regiâna 1919|A.C. Regiâna]], nêda ind al 1919 e falîda ind al 2005. La tôrna nâser da la categorèia C-2 sfrutând al Lodo Petrucci. In tàl 2009, l'è in testa à la clasifica p'rander in B

* [[Bâschet Regiâna]]

A Rèz a’s câta un impurtânt câmp e-spurtîv pr’ un zôgh americân che lôr ciamên baseball, druvê ind j ûltem campiunêt mundiêl fât in Itâlia e ciamê ''coliseum'' da j americân per la fatûra dal tribûni che s’arvîsen al teâter al’avêrta ed Ròma ciamê Colosseo.

 

Al gvêren estèins dla sitê al finés al 12 ed zôgn dal 1859 e dôp che quâter câp provisôri j an gvernê la sitè per pôch tèimp e pò ‘na Comisiòun cumunêla cun Podestê Pietro Manodori, s’êra rivê al prémi elesiòun cumunêli al 25 ed setèmber dal 1859.<br /> Cósta l’è la lêsta di câp dl'aministrasiòun cumunêla ch’ in pasê a Rèz .

 

|}

 

 

{| style="float:left; margin-right:4em;"

 

<div style="clear:both;"/>

 

 

[[File:Stazione di reggio emilia.JPG|thumb|250px|La stasiòun feroviâria ed Rèz]]

Rèz l'é unîda cun tóti al grôsi sitê dal Nord Itâlia per mèz ed l' [[Avtostrêda dal Sōl]] (A1 [[Milàn|Milân]]-[[Napoli]], usîda ed Rèz e ''Terre di'' [[Canòsa|Canossa]]-''Valdenza'' a Cavrêra int al cmûn ed [[Capèşen]]. I traspôrt feroviâri în garantî per mèz ed la stasiòun F.S., ind la zôna tra mezanôt e matèina ed la sitê, aşvèin al cèinter stôrich dóve în garantî i colegamèint cun [[Bulåggna|Bològna]] e Milân per mèz ed trêno ''Interregionali e Intercity'' e colegamèint dirèt cun Napoli e Milân per mèz d' ''Eurostar''. In pió a s' é drê fêr la nōva stasiòun pr' al trêno a êlta velocitê ([[Treno Êlta Velocitê|T.A.V.]]) ch' la gh' à al nòm de [[Stasiòun ed Rèz AV|Stasiòun Mèdio Padâna]] dóve al prugèt l'é stê firmê dal famōş architèst spagnôl [[Santiago Calatrava]] ch' l' à prugetê, dèinter in un grôs prugèt ciamê ''Le Vele'', anca i trî [[Pûnt cun tirânt ed Santiago Calatrava|pûnt a campêda ònica]] (bèle fât) e la futuréstica quaciadûra (mìa ancòra fâta) dal casèl ed l'usîda a Rèz ed l'Avtostrêda dal Sōl.

 

 

I servési ed traspôrt ind la sitê în fât da l'aşièda municipalişêda ACT (Aşiènda Cunsorsiêla Traspôrt [http://www.actre.it/main/index.php]) che in pió ed garantîr al traspôrt póblich in sitê cun di trâm a metâno, l'é impgnêda ind al traspôrt fôra sitê da e vêrs tóta la pruvîncia (cun colegamèint ânca cun al pruvînci ed [[Mòdna]], [[Pèrma]] e [[Mântva]]) e dal traspôrt feroviâri per mèz dal [[Ferovèi Arzâni]] cun la gestiòun dal léni Rèz-[[Canòsa|Ciân]], Rèz-[[Sasól|Sasôl]] e Rèz-[[Guastâla]]. În in gestiòun ed l'ACT ânca i parchèg scambiadōr pr'al cèinter (cun servési gratuî ed [[Minibus]] e nolèg biciclèti) e al nolèg ed mèz elètrich. Al trâfich privê só gòma al cunténva a 'd èsregh insém a la [[Via Emélia]] (la vècia S.S.9) ch'la travêrsa la sitê da matèina a sîra, insém a la strêda dal [[Strêda Statêla 63 dal Pâs dal Cerêto|Pâs da Cerêto]] ch' la tâja la sitê da mezdé a mezanôt ch'l'unés [[Guastâla]] cun [[Aùla|Aóla]] in pruvînca ed [[Massa Carrara]], e insém al strêdi pruvincêli ed colegamèint cun i cmûn aşvèin.

 

 

Al trâfich sitadèin l'é dimòndi sostgû e, in soquânti ōri ed la giurnêda, ingumbrê, a câşva ed sèimper pió gînta ch'la và a lavurêr in mâchina, i dimòndi câmion che vân int al j aşièndi dal distrèt industriêl arzân e la crèsita ed la popolasiòn ind i dêş ân tr'al 1997 e al 2007. Rèz l' as câta despès ind al prémi dês puşisiòun ed la claséfica nasionêla ch'la riguêrda la preşèinsa ed pōlvra (PM10) ind l' âria (fât ch' l' é preşèint in tóta la [[Pianûra Padâna]]). L'é in prugèt, bèle da divêrs ân, l' arnōv e al cumpimèint dal tangensiêli e dal strêdi per traversêr la sitê. Un impurtânt investimèin in sté sèins l'é stê l'avêrta al trâfich ed la nōva tangensiêla ch'la và da Sîra a Matèina (cun 'n' ònica corséia per sèins ed mêrcia e cun dimòndi incrōş), despès impidîda ânca lê. L' ònica vèira tangesiêla, còla a mezanôt (la nōva S.S.9), da divêrs ân an n'é mìa finîda dal tót.

 

Rèz l’è imparentêda cun:

* Cutro, Italia

* Toluca, Messico

 

<gallery perrow="5">

Image:Reggio emilia corso garibaldi 06.jpg| Côrs dla Gêra (adèsa Côrs Garibaldi)

</gallery>

 

{{BIBLIOGRAFIA|RIFERIMENTI=

# Baricchi, Rolando Cavandoli, Attilio Marchesini - Reggio Emilia : la città dall'età romana al 20. secolo - Walter - Reggio Emilia : [S.n.], 1978

 

 

* La cmûna la scrév al fòj [http://www.municipio.re.it/retecivica/urp/retecivi.nsf/PESIdDoc/1394A6BDC30AB5A1C125704200286D8B/$file/reggioincifre.pdf "Rèz in nómer"].

* Al sît ed l'anâgrafe dla cmûna: [http://www.municipio.re.it/Statistica/statisti.nsf/WebStatisticaMain?OpenFrameSet]