Repóblica Ciṣalpèina: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
m Bot: Aggiungo: hu:Ciszalpin Köztársaság; modifiche estetiche
Riga 2:
 
La '''Repóblica Ciṣalpèina''' (1797-1802) (Repubblica Cisalpina in [[italiân]]). L’êra un antîgh Stêt ed préma ed l’unitê ed l’Itâlia, al ciapêva al regiòun dal dé d’incô ed la [[Lunbardî|Lumbardìa]] ed [[Emégglia-Rumâgna|Emélia-Rumâgna]] e un pcòun dal [[Vènet]] e ‘dla [[Tuschèna|Tuscâna]].
Ind’ j ân segvèint al Stêt al gn’îva ciamê préma [[Repóblica Italiâna (1802)-(1805)| ‘’’Repóblica Italiâna’’’]] e pó [[‘’’Règn Itâlich’’’]] (1805)-(1814).
 
[[ImageFile:Italy 1796.jpg|thumb|right|335px|La divisiòun polética ‘dl'Itâlia int al 1796 ]]
 
 
Riga 11:
L’Avstrìa l’îva arcgnusû al nōv stêt cun al [[Tratêt ed Campoformio]] al 17 utòber dal ‘stès ân cun in câmbi còl che gh’ armagnîva ed la pruvisôria [[Repóblica Vèneta]] nêda al 29 ed zógn 1797.
 
[[ImageFile:Repubblica Cisalpina - 30soldi 1801.jpg|thumb|''30 sôld'' batû int al 1801 da la Repóblica Cişalpèina]]
 
== Capitêla ==
L’ era stêda fisêda a [[Milàn|Milân]]
 
Riga 20:
e [[Ravèna]] vècia [[Legasiòun Puntifèsi]], da i pricipêt ed [[Mâsa]] e [[Carēra]], dal teritôri vènet tra l’ [[Àda]] e l’ [[Égg'|Adîṣ]], tra quisché [[Veròuna]] e [[Ruvîgh]] e la [[Valtelèina]].
 
[[ImageFile:Italy 1803.jpg|thumb|left|450px|La divisiòun polética ‘d l'Itâlia int al 1803]]
 
Al Stêt int al 1797 al s’ ṣlarghêva per ‘n metradûra ed 42.500 kmq e la gh’îva ‘na popolasiòun ed 3 miliòun e 240 méla abitânt, divîṣa in 20 dipartimèint. La capitêla l’êra Milân, perché cèinter pió impurtânt e cun piógînta (cîrca 124.000 abitânt int al 1765). Al paèiṣ al gh'îva 'na cunuméia sôlida,
Riga 29:
 
== Fōrma istitusionêla ==
[[ImageFile:MonsiauConsultaRepubliqueCsalpine1808.jpg|400px|right|thumb|26 znêr 1802<br/> ''La Consûlta ed la Repóblica Cişalpèina la dà udiĵnsa al Prém Cōnsol''<br/>Nicolas-André Monsiau, 1806-08.]]
 
La fōrma istitusionêla dal Stêt l'é stêda fâta ind l'agòst dal 1796 e la cupièva dimòndi còla francèiṣa, a's tratêva ed còl sistêma ciamê "fōrma ed gvêren diretoriêl".
Al teritôri l'êra stê divîṣ in dipartimèint,dōve a gn'îva elèt i "zódes ed pêṣ", i "magistrê" e j "eletôr", ûn ògni duṣèint abitânt che agh'îven al dirèt al vôt. Sti ûltem elegîven dû cunséli; còl di "Seniori" e còl di "Giuniori". Al prém l'êra fât ed quarânt a 'ssânta persòuni ch' al gh'îvas al cûmpit d'apruvê al lèg e prumôver pusèbili variasiòun ed la Costitusiòun, al secònd invêci l'êra fât da utânta a seintvînt persòuni al gh'îva al cûmpit ed prupòner al lèg. I cûmpit comû ed tót dû i cunséli êren l'apruvasiòun di tratêt, la siēlta 'd un Diretôri e a dèceder al tâsi.
Al "Diretôri" l'êra furmê da sînch minéster e al rapreṣentêva l'avtoritê da gvêren. La mâsim avtoritê l' armagnîva al cmandânt dal trópi francèiṣi in [[Lunbardî|Lumbardìa]].
É stê siēlt ed druvêr ânca al calendâri e l' època francèiṣa.
L'8 lòj 1797 é stê més fôra la Costitusiòun ciṣalpèina, ed cuntgnû moderê, fâta inséma acòla francèiṣ dal 1795.
A câp dal Diretôri a gh'é stê més di òm polétich lochêl cme al dóca [[Gian Galeazzo Serbelloni]] e [[Francesco Melzi d'Eril]],mèinter ind al côrp legiṣlatîv în stê numinê personâg cgnusû cme i leterê [[Pietro Verri]] e [[Giuseppe Parini]] e sinsiê cme [[Alessandro Volta]].
 
=== Cumpunèint al Diretôri ===
 
29 zógn 1797 - 31 agòst 1798 I Diretôri
 
* Dóca [[Giovanni Galeazzo Serbelloni]] (fîn al 13 nuvèmber 1797) (1744 - 1802)
* Giovanni Battista Savoldi (dal 13 nuvèmber 1797)
* Marco Alessandri (1° mandê) (1755 - 1830)
* Pietro Moscati (fîn al 16 avrîl 1798) (1739 - 1824)
Riga 51:
* Giovanni Costabili Containi (1756 - 1841)
 
31 agòst 1798 - 14 dicèmber 1798 II Diretôri
 
* Girolamo Adelasio (1° mandê) (fîn al 17 utòber 1798)
Riga 62:
* Vincenzo Brunetti (dal 17 utòber 1798)
 
14 dicèmber 1798 - 29 avrîl 1799 III Diretôri
 
* Girolamo Adelasio (2° mandê)
Riga 90:
 
Uficialmèint la Repóblica Ciṣalpèina l’êra un Stêt indipendèint aleê ed la Frância, mó al tratêt d’aleânsa al cunfêrma la dipendèinsa ed la nōva repóblica a còla francèiṣa.
J argumèint dal tratêt, êren a favōr ed la frância che l’avrè mantgnû al contròl ed la pulisìa e un presédi militêr ed bèi vintsinchméla òm a spèiṣi ed la repóblica ‘stèsa, ch’la vré duvû instruvîr, furnîr j atrès e mantgnîr ânca ‘na só fôrsa armêda ed treintaméla òm ch’ l’aré partecipê al campâgni napoleònichi.
 
 
=== Reasiòun al Tratêt ===
Al 14 mêrs 1798 al Diretôri ciṣalpèin l’à presentê al tratêt al cunséli di Giuniōr per l’apruvasiòun; al cunséli, l’êra a risolòt cûntra al tratê, l’à tôt tèimp per soquânt dé, mó a sègvit dal minâci dal generêl Berthier l’à apruvê al tratêt. Bèin divêrsa l’é stêda la reasiòun dal cunséli di Seniōr che, ânch se al fà savèir la profònda arcgnusèinsa a la Francia, l’à bucê al tratêt, perché al nōv stêt an gh’ l’ aré mìa cavêda a paghêr tóti al spèiṣi. Sta puṣisiòun l’à scatenê la râbia ed l’eṣêrcit e dal Diretôri prigîn; i Seniôr în stê acusê d’avèir di môd rivulusionâri, al generêl Berthier l’à minacê ed méter só un gvêren militêr int la regiòun. Al generêl Berthier l’é stê cambiê cun al generêl Brune, che apèina rivê l’à amndê via soquânt Giuniōr e Seniōr e la utgnû a la fîn che al trtêt al fós apruvê. L’ 8 zógn 1798 agh’é stê l’apruvasiòun.
 
== La secònda Repóblica ==
[[ImageFile:Italy_1806.jpg|thumb|right|435px|La divisiòun polética ed l'Itâlia int al 1806]]
 
La Repóblica l'é stêda deṣfâta in sègvit al scunféti patîdi da la Frância ad ôvra d' j esêrcit austro-rós (ed la secònda coalisiòun) ind l'agòct 1799.
Riga 108:
Al 26 znêr 1802 a la Cunsûlta ed Liòun a vîn dichiarê la nâsita ed la Repóblica Italiâna cun capitêla Milân e Napoleòun presidèint. [[Francesco Melzi d'Eril]] l'é stê, invêci, numinê vice-presidèint.
 
L'obietîv ed al nōva repóblica l'êra còl ed liberêres ed la fôrta presèinsa napoleònica, utgnîr la pîna indipendèinsa e unîr la peniṣola sòta un ònich stêt. Al gvêren Melsi d'Eril l'êra dimòndi acôrt e a's prupunîva la furmasiòun ed 'n' aministrasiòun mudêrna e 'd un esêrcit nasionêl, per còst l'êra stêda mésa só la lêva ubligatôria.
 
Melzi d'Eril al s'êra circundê 'dòm bòun e fidê cme [[Ferdinando Marescalchi]], [[Giuseppe Prina]] e [[Alessandro Trivulzi]], mó al duvîva subîr i cuntrâst ed [[Gioacchino Murat]] che, cmandânt ed larmêda francèiṣa in It0226lia, al fêva ed tót per screditêrel vêrs Napoleòun.
Riga 123:
== Bibliografia ==
* C.Zaghi, ''L'Italia di Napoleone dalla Cisalpina al Regno'', 1991
* ''Assemblee della Repubblica Cisalpina'', a cura di C.Montalcini, A. Alberti, R. Cessi, L. Marcucci, 11 voll., Bologna, Zanichelli, 1917-1948
 
[[CategoryCategoria:STORIA]]
 
[[br:Republik Cizalpin]]
Riga 135:
[[fr:République cisalpine]]
[[hr:Cisalpinska Republika]]
[[hu:Ciszalpin Köztársaság]]
[[it:Repubblica Cisalpina]]
[[ja:チザルピーナ共和国]]