Sân Martèin: differenze tra le versioni

'''Sân Martèin''' ('''San Martino in Rio''' in [[italiân]]) l’é un cmûn ed pió ed 7000 abitânt in [[pruvîncia ed Rèz]] ind la pianûra tra mezanôt e matèina ed la pruvîncia, a 15 chilômeter da [[Rèz]].

 

 

S’arfân a la préma metê dal XI sècol i prém ducumèint che pêrlen ed Sân Martèin in Ré dōve a’s lumîna al Sânt prutetôr cun al castèl.

La Restaurasiòun l’à ripurtê al marcheṣê sòta la properietê estèins fîn al 1859 quânda l’é nê al [[Règn d’Itâlia]].

 

 

Al sémbol pió significatîv ed ‘na comunitê, dôp la cêṣa, l’é la tòr Cèvica e ânca per i sanmartinèiṣ l’é acsé. La Tòra ed Sân Martèin l’é cumincêda int al setèmber dal 1585 cme gh’é scrét ind i documèint tgnû dacât ind l’ Archévi comunêl. Mésa ed frûnt al la Rôca l’é stêd finîda pió ed sèintquarant’ân dôp.

 

La Rôca, dôpo èsser stêda butêda zò da Federico Barbarossa int al 1167, l’é stêda arfâta cun dal tòr pió rubósti.

Al dé d’incō la Rôca la gh’à: al piân tèra al Musèo ed l’Agricultûra e dal Mònd Rurêl, al piân nôbil a gh’é la Bibliotêca

 

Ind al cōr dal cèinter stòrich Sanmartinèiṣ la facêda ed la Cêṣa Parochiêla la dà in ‘na piâsa lêrga insèm a la Rôca Estèinṣ e a la vècia cà Pretôria, bèla pôst ed la Comunitê.

La vîn numinêda int al Bòli puntifési dal 1144-1146 cun al tétol ed Capèla ind al plebanêt ed Prê.

D’ed là dal pêli d’altê în dègn ed nôta i paliôt in scajôla carpṣâna e al stôfi a tgnû dacât int la sagrestéia. L’ôvra ed Sân Martèin che al regâla al mantèl al puvrèt l’é ed la fîn dal XVI sècol e al preṣèinta bèin ṣmachê carâter d’imitasiòun emiliân fât da un pitōr lochêl. La tèila ed Sân Carlo Borromeo i urasiòun e la Vèrgin cun al Bambèin in glôria l’é di prém ân dal sècol XVIII, probabilmèint de scōla frarèiṣa. La tèila ed la Madòna cun al Bambèin in trôno, Sân Jusèf, Sân Pêder e Sân Francèsch l’é ‘n’ ôvra dal setsèint ‘d un pitôr lochêl. La tèila ed l’Anunciasiòun l’è un bòun lavōr dal têrd sincsèintde scôla bulgnèiṣa. . La figûra ed la Madòna dal Pilâster, mésa dèinter ind al quêder ed la “Santésima Trinitê” cunsiderêda ed Domenico Tintoretto fiōl dal famōṣ Jacopo e al capitèl cun stèma di Roberti da Tripoli adèsa druvê cme al pè ed la vâsca dal batèz a deṣvînen da la vècia cêṣa ed l’ân mél.La tèila di Sânt’ Antòni da Pâdva e Sân Francèsch in adurasiòun ed la Figûra ed la Madòna l’ a ‘s arvîṣa al quêder dal Tintoretto. In sté chēṣ an s’ cgnòs mìa al nòm dal pitōr ch ‘ l’êra ûn dal pôst o un arzân dal sesèint.

 

 

Tirêda só insèm a la cêṣa di Capusèin per vrèir dal Marchèiṣ Carlo Filiberto d’Este Sân Martèin, la cêṣa ed Sân Chêrel Borromeo la vîn cunsacrêda int al 1618. Un fêls plafòun in lègn fât da pôch al lôga la vôlta uriginêla. Ind al lêt ed mansèina ed la navêda a gh’è trèi capèli cu altêr. A l’intêren a gh’în dal jôvri impurtânti cme tèili di sècol XVI e XVII, e paliôt in scajôla e altêr intarsiê. Dimòndi impurtânt l’é laltêr magiōr cun al tabernâchel intajê e intarsiê dal sècol XVIII. La tèila in dōve Sân Francèsch al ricêv al piêghi l’é ‘na fatûra ed manēra dimòndi interesânt ânca per la spiegasiòun dal paeṣâg. La tèila dal Presèpi l’é ‘na côpia antîga, fôrsi dal têrd sesèint, dal famōṣ quêder “Notte” dal Curèz ch’l ‘ êra ind la cêṣa arzâna ed Sân Prôsper e adèsa l’é a Dresda. Al tèili ed Sân Sebastiân duvîven èsser i laterêl ‘d un grând quêder fât pó a pès cme fân vèder i pcòun armêṣ só i lêt e al paeṣâg ch’ al cunténva idealmèint in ògni tèila. Al jôvri a gh’àn la dâta dal 1521 e firmêdi da Ercole Banci un pitōr frarèiṣ.

 

 

 

I prém documèint che a dîṣen ed la preṣèinsa de sta véla a s’arfân al 1063 e al 1092. Int al pôst

Dipendèint dal cunvèint ed Sân Prôsper ed Rèz, la Cêṣa, dedichêda a la Nativitê ed Maria int al 159 l’é stêda unîda a la Cêṣa parochiêla ed Sân Martèin e int al 1803 a gh’é stê zuntê la tòr.

 

La cêṣa de Stiôl, dedichêda a Sân Damaso, l’é numinêda in un documèint dal 963 ed Ottone I. Sta véla l’é sèimper stêda al Cmûn ed Sân Martèin in Ré e a n’à sèimpr segvî al só sôrti. Int al 1573 Stiôl al s’ é unî cun Sânt’Agata; pó quând la s ó cêṣa l’éstêda arfâta a gh’é ed nōv la separasiòun.

 

 

La legènda la vôl al só nòm lighê a un fât curiōṣ: ind al tèimp ed ‘na guèra, int al paèiṣ êren armêṣ in véta sōl trî abitânt; pió probabilmèint al nòm al gh’à urègin rumâni lighêdi a la religiòun ed Giano.

= Personâg famōṣ =

 

 

 

In sté cmû a’s câta al "Bar Mario" cantê da [[Luciano Ligabue]] ind la cansòun cun al ‘stès nòm. Adèsa però còl bâr l’à cambiê gestiòun e al gestōr an n’é pió al famōṣ Mario

[[pt:San Martino in Rio]]

[[ru:Сан-Мартино-ин-Рио]]

[[vi:San Martino in Rio]]

[[vo:San Martino in Rio]]