Rubēra: differenze tra le versioni

 

 

Al nòm in urégin l’êra ''Corte de Herberia'', e al pré deṣgnîr dal cêltich ''er-beria'' («in mèz a la pianûra»), mèinter al Musèo lapidâri ed Mòdna a’s stîn da cât ‘na lapìde dal 259 d.C., ch' la cûnta ‘d la fabricasiòun ‘d un pûnt ed prêda insém al [[Sècia]] per cûnt ed j-imperadōr rumân [[Gallieno]] e [[Valeriano]], dôp che còl préma, fât in lègn, l’îva ciapê fôgh. Al prémi nutési ed l’ època stôrica a s' arfân al 915, quând l’êra al fèdev di ''Supponidi'', dôp l’è pasêda a i ''Obertenghi''. Ind l’êlt Medioêv al cèinter al pêrd impurtânsa a favōr ‘d la campâgna lé d’atōrna, e l’é prôpia in sté ucasiòun che a cumîncen a gnîr só dal cà, in dōve préma an gh’n’êren mìa, dintōren a la pēv di Sânt Faustèin e Giovita, ch'la s’ arfà al 980.

 

Ind al XII sècol, atravêrs l’intervèint dal cmûn ed Rèz, al cèinter pôst in môd stratègich insém al rîvi dal Sècia e bòun ed controlêr i trafîch che curîven lòungh la via Emélia, al mócia incòra impurtânsa. A’s scâta di sègn storîch inséma a di documèint cun al nòm “Herberia”, difèis da dal mûri gajêrdi e da un sicûr ''castrum''. Prôpia la nôva qualitê militêra dal cèinter, che al s’impés ed gînta ch’la gh’va a stêr e ch’la desvîn ânca dal zôni cunfinânti, la finirà pr’ èser la carateréstica ed ‘na bòuna pêrt ed la stòria di ân dôp: al batâli tra i mudnèis e j-arzân ind al 1200; i scûnter tr’ al pêrti arzâni del sècol dôp; al batâli tr’ al XV e XVIII sècol tra j-esêrcit ed divêrsa râsa. Gh’è d’ arcurdêr che a Rubēra ind al mâg 1409, in ‘na batâlia cûnter i [[Visconti]], l’è stèe masê [[Ottobono Terzi]], l’ûltem sgnōr ed Rèz. Per circa dû sècol Rubēra l’é stêda fèdev di [[Buiêrd]] (‘d l’ istèsa râsa di Bianchi ed Lunigiana) che ind al 1423 da j-Estèinsi în stê «convînt» a baratêr sté fèdev cun [[Scandiân]]. Dal 1512 al 1523 Rubēra l’è stêda cunquistêda da l’esêrcit dal Pêpa che al l’à dêda in fêdev ai Pio ed [[Chèrp]]: a l’artōren ‘d j- Este, la catòm fèdev ‘d la faméja Sacrati uriginâria ed [[Fusignano]] (RA) e fedelésima dal Dòca; la rôca l’è stêda incòra di pió rinfursêda e circundêda da fusòun dimòndi fònd ch’ al tulîva l’âcva dal [[Tresnêr]]. L’è pó stêda destinêda a perṣòun per cōlpi pió pèisi, e lé stê a Rubēra (alōra l’êra sòt a Mòdna) che s’é riunî al Tribunêl Statâri che l’à giudichê e la cumpî, al 16 otòber 1822, la cundâna a môrt dal suversîv carbunêr Don [[Giuseppe Andreoli]].

 

Fâta l’unitê d’Itâlia, Rubēra l’à més via la só carateréstica militêra trând zó al mûri che circundêven al bōregh, mèinter al Fôrt ind al 1873 al pâsa dal Stêt ai privê arnunsiând al só rōl ed perṣòun da paûra pr’ al tremèndi cundisiòun ed véta che gnîva tgnû chi gh’è stêva.

A chi tèimp l’é i rubierèiṣ al ciamêven «Sâs» prôperia perché dirochê e bandunê. Ind al 1922, per drisêr la via Emélia, é stê butê zò la pêrta centrêla; al rêst a gh’è stê fât d’j-apartamèint. La stòria modêrna ed Rubēra la cumbîna cun la spînta che tót al comprensôri industriêl ‘d la zôna l’à avû. La zôna comunêl l’é tóta in pianûra e còst l’à permés al sparpagnamèint masés sia dal coltivasiòun agriécoli che ‘d l’ attivitê industriêla ed vâri genér. Al recupêr fât da pôch ed dimòndi palâs stòrich dal cèinter l’à fât turnêr in pusès di rubierèis i pôst ed grând nômina de stòria sitadèina.

 

Es trâta d’un gróp ed fabrichêt gnû só per la fermêda e per l’arsôr di viandânt e pelegrèin, atâch a la traversêda dal Sècia, lòung la via Emélia e lòung a cl'êter âs stradêl che, paralêl al côrs d'âcva, al purtêva, atravêrs i pâs muntanêr, a [[Locca|Lóca]] e a [[Råmma|Ròma]]. Un prém ospedêl per pelegrèin, mandê avânti da ‘na comunitê ed benedetèin, al gh’êra bèle ind al 1179 a l’ ardôs dal cèinter abitèe mó ind al 1523, in ocasiòun ‘d la costrusiòun di bastiòun difensîv, l’è stê butê zó. La faméja nôbila di Sacrati la badê a la ricostrusiòun a l’albaṣèin dal paèis. L'uspési al dêva l'ospitalitê ed ‘na nôt e un sōl pâst ai pellegrèin e a i viandânt. Ind la cēṣa a gh’è incòra dimòndi pêrt dal pitûri a frèsch uriginêli dal Garofalo. J-ambijnt adât a l'ativitê ed l'uspèsi, refetôri e durmitôri, în més dintōren a ‘l lêregh curtîl centrêl cun la purtghâia a cruṣêra sostgnû da 36 clōni. Al gróp ed fabrichêt monumentêl l’é adèsa pôst d’ importânti associasiòun culturêli: La Cōrt Ospitêla,<ref>Vèder al sît ed la [http://www.corteospitale.org/ La Cōrt Ospitêla]</ref> cèinter ed produsiòun, promosiòun, stòdi, e documentasiòun teatrêla;al Pêrch Fluviêl dal Fiòm Sècia,<ref>Vèder al sît dal [http://www.parcosecchia.it/index.php Pêrch Fluviêl dal Sècia ]</ref> nèe per la gestiòun e la riqualificasiòun ‘d la zôna interesêda dal câsi d’ espansiòun del Sècia lè atâch, cun al musèo dal fiòm e l'acvuâri; Lénia ed Cunfîn,<ref>Vèder al sît ed la [http://www.lineadiconfine.org/ Lénia ed Cunfîn]</ref> prugèt culturêl ed rilevasiòun fotogrâfica ‘d la zôna.

 

Rubēra l’è al comûn in dō al stà ed cà al campiòun européo ed olímpich ed maratòuna [[Stefano Baldini]].

 

<references/>

== Materiêl pr'andêregh in fònda ==

[[pt:Rubiera]]

[[ru:Рубьера]]

[[vec:Rubiera]]

[[vi:Rubiera]]