Apenèin arzân: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
mNessun oggetto della modifica
mNessun oggetto della modifica
Riga 85:
Al rusòun inséma ala facêda l'é ridòt al dimensiòun 'd un fnestrèin e la pōl èser rotònd o a êla cme un comûn cuntōren. J-erchèt ed curonamèin, in un sōl pèz, tgnû só da mensulèin, gîren sóta al tèg tót atōren a la costrusiòun impustândes inséma di bògn vertichêl che vân zò inséma a la sôca: inséma a j-erchèt despès a gh'é 'na sfîlsa ed prêdi squadrêdi a sèiga o a dèint. Al fnèstri în a archêra ṣvaṣêdi in môd sèimpi o dòpi o a dû ôc con erchivôlt sculpî; la tòr, quând la gh'é, l'é a sesiòun quadrêda stachêda da la cēṣa in posisiòun variâbila o dal vôlti l'é mésa insém al mûr, ed dréta ed la facêda, tirê pió só.
AI materiêl druvê in sté cēṣi l'é trât sèimper da chêvi lochêli, l'é al sâs ed côch squadrê (''lapis quadratus'') e ind al costrusiòun fâti fêr da Matélda al sâs ed côch ed Canòsa; la prêda squadrêda l'é sèimper tajêda cun al fâci in paralêl e cun pôca calsèina.
== Castê ==
 
== CastêCastē ==
Al castèl al mócia 'na grânda impurtânsa; despès difèiṣ da pió fîli ed mûri merlêdi (ed sôlit trèi) rinfursê cun dal tòri e rivalèin. Al pôrti e al pôrti cèchi dal drê dal castèl ("postierle") a mèten in comunicasiòun i prém mûr cun còl più intêren pió êlt, dōve gh'é la cà dal sgnôr, cun d' j'-ambiĵnt stréch e pôch inluminê da archêri ch' es arvésen ind i mûr ed gând e-spesōr.
 
Ind al mûri intêrni 's câta al curtîl e, in un agôl, as pōl catêr la tòra grânda, ûltma difèiṣa dal castèl (cme al [[Castèl dal Carpinêti]], Canòsa, Dinasân); a vôlti a dà int al curtîl ânca 'na cēṣa cèca per l'ûṣ dal castelân (Carpnèida).
Al castèl al mócia 'na grânda impurtânsa; despès difèiṣ da pió fîligîr ed mûri merlêdi (ed sôlit trèi) rinfursê cun dal tòri e rivalèin. Al pôrti e al pôrti cèchi dal drê dal castèl ("''postierle"'') a mèten in comunicasiòun i prém mûr cun còl più intêren pió êlt, dōve gh'é la cà dal sgnôr, cun d' j'-ambiĵnt stréch e pôch inluminê da archêri ch' es arvésen ind i mûr ed gând e-spesōr.
Ind al mûri intêrni 's câta al curtîl e, in un agôl, as pōl catêr la tòra grânda, ûltma difèiṣa dal castèl (cme al [[Castèl daled CarpinêtiCarpnèida]], Canòsa, Dinasân); a vôlti a dà int al curtîl ânca 'na cēṣa cèca per l'ûṣ dal castelân (Carpnèida).
Per rivêr al curtîl intêren as và só per un sintêr che al pōlen fêr ânca bal bèsti, al quacê da i pusèbil côlp di nemîgh; arivê int al curtîl a gh'é j-êlbi pr' i cavâj in prêda, piantê in tèra ([[Castèl ed Canòsa]]).
 
Line 97 ⟶ 98:
Ed l’ architetûra civîla medievêla 's câta di rèst ind i bôregh d'êlta muntâgna ed sôlit luntân dal strêdi grândi. La fōrma ed la cà medievêla l’é particulêra perché fât da sōl al piân tèra e dal prémo piân, cun i mûr ed grôs spesōre, cun fnèstri cèchi quadrêdi, cun l'urdidûra dal tèg fâta ed grôsi trêvi che tînen só al pesânt quêrc ed lâstri ed prêda. I tasê în di piân dâsi inséma di trêv e al piân d’ed sōvra 's và só per ‘na schêla d’ed fôra in prêda, quacêda o no, ch’ l pôrta in ‘na trâsa, sèimper quacê, ch’ al dà in cusèina.
 
== Cà a tòr ==
 
[[Image:Carpineti casa torre 05.jpg|thumb|300px|Cà a tòr]]
La cà medievêla l’êra, d’ed là cme ricôver, pôst ed difèiṣa da bandî e da afamê ind al tèimp dal carestéi, mutîv perché dimòndi cà, che fêven bèlo pêrta ed 'n' aṣiènda agrécola o fònd ed côrt, êren furnîdi ed tòr, sèimper quadrêda, un gèner ed furtilèsi, dōve a's tgnîva da cât al magnêr e tót còl ch ' l' êra necesâri difènder. Ed còsti '''[[cà a tòri'''tòr]], da soquânt ciamêdi ânca tóri clumbêri, a 'gh'òm dimòndi esèimpi ind al nôstri muntâgni e ûn bundânt int al bôregh medievêl ed Cerèṣol.
Sté gróp cèch ed cà, l'é ânca carateréstic per la strêda ch' al l' atravêrsa (urientêda in môd perfèt matèina-mezdé) pr' al sô cà cun la trâsa, pr' al gèner ed fôren tachê pr'âria o sostgnû pilâster grèz.