Véla Mnôs: differenze tra le versioni

Secònd al stôrich Andreotti <ref>R. Andreotti, ''Le comunicazioni di Parma col Tirreno'', in ''Bullettino della Commissione Archeologica Comunale'', LV, 1928, pp.241-242.</ref>l 'urègin ed la Rôca de Mnôs la deṣgniré dal pasâg ed 'n' antîga strêda per la [[Garfagnâna]], ch' la pasêva dal [[Pâs ed la Pradarèina]], prubabilmèin arfâta insém a la strêda rumâna tra [[Pèrma]] e [[Locca|Lóca]]<ref>L<nowiki>'</nowiki>''[[Itinerarium Antonini]]", l'arcôrda 'na strêda ch' la traversêva l ' [[Apenèin emiliân]] ocidentêl (''item a Perme Laca M.P.C I''). Secònd Andreotti la Pèrma-Lóca la gnîva fôra da la pôrta orientêla ed Pèrma e, int al tajêr ed travêrs al màj ed la centória, la puntêva vêrs la vâl ed l' [[Èinsa]], ch'la turnêva só per pasêr pó in còla dal [[Sècia]]. Pasê acsé l' [[Apenèin]] pr'al Pâs Pradarèina, la strêda l' andêva zò in Garfagnâna e, int al pasêr da la pêrta a dréta del [[Sêrch]], l'arivêva finalmèint a Lóca. La strêda l'é incòra citêda da [[Lodovico Ricci]] ind la ''Dei Territori di Modena, Reggio e degli altri Stati appartenenti alla Casa d'Este'', [[1788]], dóve al spieghêva al percōrs ed la [[Strêda Statêla 63 dal Pâs dal Cerêto| strêda duchêla per la Lunigiâna]], l'arpôrta che: "''giunge a Fellina. Qui vi trova un ramo di strada al Mezzodì, che passando la Secchia alla Gatta corre per Menozzo e Ligonchio a Sillano, e cala in Garfagnana. Da questo stretto ramo se ne stacca un altro, che volgendosi anche più a mattina stendesi per Quara, Gova, Romanoro, Pietravolta, S. Pellegrino, e scende pure a Castelnuovo di Garfagnana''".</ref>Lòngh sté strêda a's câten dimòndi rôchi e castē, che sègnen la só impurtânsa in època medievêla e gh'é stê catê, in localitê Gâta-Sân Bertlamè, tòmbi rumâni pinsêdi cme sègn ed la preṣèinsa 'd un grupèt ed cà, in pió ché a gh'ēra un ''ospitale'', més lòngh al Sècia, tr'al vâl S'cèl e Lócla <ref>Francesco Milani, ''Minozzo negli sviluppi storici dela pieve e della podesteria'',Reggio Emilia 1980.</ref>. 'Na secònda strêda la se stachêva da còsta, l'andêva só al mûnt Prâmpa e l'andêva zò dòunca fîn a Muntcâgn, Casalèin, e Piôl, dōve la s'unîva cun la strêda per [[Ligûnchi]]<ref>Sta strêda, cg nusûda per èser druvêda per al trasferimèint di brânch a l'êlta la vîn ânca numinêda ind l'ât tgnû dacât ind l'Archévi Capitolêr ed Rèz datê a Pavèia al 25 ed [[mâg]] dal 781 ed la dunasiòun ed la ''livella di Nasseta'' al vèschev ed [[Rèz]] Apollinare ed [[Carlo Magno]], dōve a's cîta 'na strêda che dal Sècia la và insém al mûnt ''Palaredo'' e la rîva al cunfîn cun la [[Tuscâna]] al Pâs Pradarèina.</ref>.<ref> Guêrda ânca chè: [https://web.archive.org/web/20080117154747/http://scrineum.unipv.it/rivista/2-2004/santoni.html#fnref80]</ref> La strutûra ed difèia la 's câta al cunfîn naturêl, fât dal Sècia, tra i teritôri bizantèin e l'esarchê ed [[Ravèna]], quî longobêrd: pêrt dal teritôri ed l'êlt e mèdi [[Apenèin arzân]], cun la ruvîna dal ''Castrum Bismanto'' ind la préma metê dal VII sècol l'ēra paê in mân di [[Longobêrd]], mèinter al rèst l'armagnîva in mân di bizantèin tra quî i teritori di cmûn ed [[Toân]], Véla Mnôs, e [[Ligûnchi]] che a ghîn armêṣ fîn al 728. Al teritôri, insèm a l'antîga strêda rumâna ciamêda ''Bibulca'' o via Imperiêla, ch' la metîna in colegamèint i teritôri bizantèin int al mudnèiṣ cun la Garfagnâna, l'êra difèiṣa da un ''Castrum Verabulum'', arcgnusû cun Sân Vitêl ed [[Carpnèida]], opór cun 'na localitê atâch a [[Bulògna]] atâch a còla che incō l'é Cresplân. A' s trâta ed 'n' ôpra impurtânt, cun di mûr êlt tra i 20 e i 30 mēter e prutèta al spâli dal mûnt Prampa. Al difèiṣi a s' égh zuntêven dō tòri ed guêrdia incòra incō in pē in diresiòun [[Prēda ed Bişmântva|Bişmântva]] (ind al localitê ed Castèiln e 'd Trélia) êter dû turiòun o rôchi ( ind al localitê Srògn e Carniâna), sègn 'd antîgh castē ch'an 's cgnòs mìa la dâta ind al localitê Piôl, e Toân, ch'la tîn dacât in pió 'n cēṣa rumânica ed 'n' època dôp, e 'n' êter, d'època longoberda, insém al turèint [[Dôl]], atâch a la localitê ed [[Quâra]].