Cervarèṣa: differenze tra le versioni

'''CervarèşaCervarèṣa''' ('''Cervarezza''' in [[italiân]]) l'é 'na frasiòun ed 635 abitânt dal cmûn ed [[Buṣâna]] ind la [[pruvîncia ed Rèz]]. L'é a cîrca 3 chilômeter e mèz a mezanôt ed BuşânaBuṣâna e a cîrca 52 chilômeter dal cèinter ed [[Rèz]].

CervarèşaCervarèṣa l'é un cèinter turéstich tra i pió impurtânt ed l' [[Apenèin arzân]] cun albêregh, un grôs e modêren campèg, 'na pisîna e servési pr' al divertimèint. Atâch a Cervarèṣa da arcurdêr al Pârco ''Flora'' 'na zôna prutèta ed 55 èter che, a 'n' altèsa mèdia ed 900-950 mêter al ciâpa al fiânch a mezanôt dal mûnt Campastrèin, int al bacîn dal ré Maore (ch' al va dêr int l' Èinsa). A s' égh câta dal piânti e dal bèsti ed valōr, carateréstich ed l'abiĵnt ed l' Apenèin. A ṣvèin a gh' în al fûnti ed Sânta Luséia, dóve a gh’é, ónich in tóta la pruvîncia, un stabilimèint per la cûra ed l’âcva e ânca n’indóstria, in funsiòun da j ân sinquânta, dóve a vîn imbutiliê la famôṣa âcva ch’ la vîn fôra da i fiânch dal Mûnt Vintâs,

In latèin medievêl al nòm CervarèşaCervarèṣa a vōl dîr ''pôst ed cêrev''. A gh'é 'd arfêres al IX sècol per catêr al ''mûnt Cervâri'' al nòm 'd un pôst aşvèinaṣvèin a còla che incô 's ciâma CervarèşaCervarèṣa. La zôna ed CervarèşaCervarèṣa d'incô, prubabilmèint, la 's pōl arcgnòser cun al ''…feudo Cervaricia juxta lacum'' numinê per la préma vōlta in un documèint dal 1106. Mèinter l' é dal 1153 la préma testimuniânsa scréta che gh'êra in véta 'na capèla dipendèinta da la Pēv ed Campiôla. CervarèşaCervarèṣa l'êra al cèinter ed quistiòun, civîli, tr' al faméj nôbili ed la vâl i Dalli, Vallisnêri e al cmûn ed [[Rèz]] e, ind la cēşacēṣa, tra l'arsiprêt ed Campiôla e al retōr ed [[Buṣâna]]. Int al 1240 CervarèşaCervarèṣa la giûra fedeltê al Cmûn ed Rèz. Int al 1315 la fà pêrt, insèm a BuşânaBuṣâna a 'n' ònica cmûn e la cûnta 200 abitânt. Int al 1387 i Dalli a dvèinten i padròun dal dirét dal patrûnet insém a l'uratôri ed Sânta Maria Madlèina, cun còst a risûlten padròun ânca dal lêgh dal [[mûnt Vintâs]] e a gh'àn dal pèişpèiṣ insém a la véta ed CervarèşaCervarèṣa ch' la gh'à j alpèg prôpria insém al Vintâs. CervarèşaCervarèṣa dòunca la va adrê al vicèndi ed BuşânaBuṣâna, fîn a quând ind al peréiod napoleônich, per pôch ân, la dvèinta Cmûn indipendèint dèinter al distrèt ed Castelnōv. Int al XIX sècol al dóca Francesco IV al fà tirêr só, pôch fôra al paèişpaèiṣ a l'incrōşincrōṣ per [[Ramṣèit]], un castèl céch che, adèsa, a gh'é armêşarmêṣ sōl dal ruvîni.

==Al paèişpaèiṣ==

La pêrta pió antîga dal paèişpaèiṣ la 's câta al cò tra mezanôt e sîra dal cèinter dal dé d'incô e as pōl arcgnòser per la preşèinsapreṣèinsa 'd un garbój fés, dal vôlti salghê, ed viasōl stréch. A i fiânch i véc fabrichêt dal Setsèint che dân 'n' impurtânta testimuniânsa dal môd, alōra, ed tirêr só al cà ind l'êlt [[Apenèin arzân]] e che àn, in pêrta, mantgnû al qualitê uriginâri: la pôca altèsa, un sōl piân alvê da tèra, purtêl e fnèstri squadrêdi in sâs ed côch lavurêda ed fîn, stèmi e intâj sculpîdi insém al cēvi ed vôlta di purtèl d'ingrès. Diêter elemèint de scultûra, che s' arfân sèimper al XVII sècol, as vèden incòra a trât insém al facèdi d' êter fabrichêt che în stê arfât da pôch. A gh'é da segnalêr la CēşaCēṣa ed Sân Matteo cun la facêda a capâna e purtêl squadrê, dōve as vèd scrét al milèişemmilèiṣem 1893.

Inaugurê ind l'utòber 2006 în in mòstra mâchini e usvéj druvê int la lavurasiòun dal sóver. Mó drêda a sti vèc machinâr e a sti uşvéjuṣvéj în lughêdi al j urègin e la stôria ed 'na comunitê, ch' l' à savû cambiêr un prudòt cme al sóver, che gnînto al centrêva cun sti pôst, in un mutîv ed lavōr e al mantgnimèint. Cun sté muséo as vōl arcurdêr la vèina, l' inzègn e la bòuna volontê ed tânt òm e dòn che in cundisiòun dûri e difécili, ind al fêr lêva só l'ustinasiòun che da sèimper carateréşacarateréṣa al vîver in muntâgna, àn savû mudifichêr i mistêr dal pôst, cun al cambiêr j ûs e cun al fêr ed la lavurasiòun dal sóver 'na produsiòun ònica e cun qualitê ind al teritôri provincêl.