Canòsa (faméja): differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nessun oggetto della modifica
 
Riga 6:
|ps1=
__NOTOC__
{{dialortCassdialort | dial=Arzân |cass=ARZ}}
 
[[File:Castello_di_Canossa.jpg|thumb|300px|Al [[Castèl ed Canòsa]] incō]]
 
 
I '''Canòsa''' ( ''Canossa'' in [[italiân]]) în stê 'na putèinta faméja, al tèimp di fèdev, ed râsa longobêrda che, a partîr da i prém dêş ân dal X sècol, la s'é fermêda int al vâl ed l' [[Apenèin arzân]] .
 
L'impurtânsa ed la râsa di Canòsa l'é stêda dimòndi lighêda a la puşisiòun dal teritôri in dóv' în stê sgnōr, pôst che prôpria insém a sté zôna, e fîn al XII sècol, a 's în cunfruntê e cumbatû i préma atōr ed la lôta p'r al j invistidûri: al Papêt e l'Impēr.
 
Al mumèint ed la só mâsima putèinsa, intōren a l'ân 1100, al gvêren di Canòsa al ciapêva, sōl in Itâlia sèinsa cunsiderêr la [[Lotaringia]], dal [[Lêgh ed Ghêrda]] fîn a la pêrta êlta dal [[Lâzi|Lâsi]], cun dèinter sitê cme: [[Mântva]], [[Mòdna]], [[Frèra|Ferêra]], [[Fiuränza|Firèinsa]] e [[Perógia]].
 
La [[pruvîncia ed Rèz]] l' é stêda al cèinter ed la fôrsa militêra e, 'd cunseguèinsa, polética di Canòsa. Int al cōrs ed pôch pió 'd ûn sècol i Canòsa àn tirê só i bastiòun ed difèişa dal véi ed colegamèint che da i pâs ed l'Apenèin andêven zò fîn al [[Po]], acsé da cavêrgla a controlêr la grôsa pêrt di comêrc tra l' [[Euròpa centrêla]] e l' [[Itâlia]] e ânca quî che insém a la [[Via Emélia]] rivêven al [[Mèr Adriâtich]]. Prôperia sté şgalmêdra l'à permés a la râsa di Canòsa 'd rinfunsêr e şlarghêr al prôpri intrêdi e al prôpri richèsi.
 
Line 33 ⟶ 35:
 
==Tedaldo==
Ânch al prém fiōl 'd Adalberto Atto l'à şlarghê e rinfursê al só proprietê, despès l'à pretèiş cme sō di teritōri avû in livèl dal cēşi dal pôst. Carateréstica principêla dal só teritôri l'é stê la cunténva costrusiòun 'd difèişi, fâta cun al tirêr só un castèl a drê cl' êter, a trèi divêrsi altèsi: a seintsinquânta, a trerşèint e a sesèint mēter insém al livèl dal mêr, in puşisiòun stratègichi e fâcil da difènder, che se vdîven ûn cun cl'êter e che cumunichêven tra 'd lōr cun un sistêma de spèc e fōgh.
 
Carateréstica principêla dal só teritôri l'é stê la cunténva costrusiòun 'd difèişi, fâta cun al tirêr só un castèl a drê cl' êter, a trèi divêrsi altèsi: a seintsinquânta, a trerşèint e a sesèint mēter insém al livèl dal mêr, in puşisiòun stratègichi e fâcil da difènder, che se vdîven ûn cun cl'êter e che cumunichêven tra 'd lōr cun un sistêma de spèc e fōgh.
Stà fésa rêda ed difèişi, [[Véla|véli]], cōrt e tòri ed difèişa l'é dvintêda la carateréstica cesiònêla ed tót al teritôri sòta i Canòsa, che, ânca se sgnōr ed sitê impurtânti, în sèimper stê lighê al mònd cuntadèin, cme dal rèst tót i fevdatâri dal tèimp, e l'é stê prôpria al teritôri ed campâgna ch' al s'é mustrê al vèir pûnt ed fôrsa ed la Râsa int al batâli e int j atâch ed surprèişa.
 
Line 48 ⟶ 50:
 
Vésta l'impurtânsa stratègica dal nōvi tèri zûntêdi a còli ch' al gh'îva bèle, l'à prû rifiutêres, a la dmânda ed l'imperadōr Enrico III, ed cumpagnêr a travêrs i sō teritôri Damaso III, ch' l' andêva a [[Ròma]], só incâregh ed l' Imperadôr, in ucaşiòun ed l'elesiòun ed Benedetto IX.
 
In tóti al manēri Bonifacio l'à duvû, a la fîn, ritirêr al só rifiót, in rispèt ed l'ôbligh ed dipendèinsa, cun còst l'Imperadōr l'à cgnusû l'ustinasiòun ed Bonifacio, fôrt ed la potèinsa dal só eşêrcit ed l'antîgh ligâm 'd amicésia cun al papêt.
Bonifacio l' à dichiarê [[Mântva]] capitêla dal só règn, mó la sitê an 'n' à mai arcambiê al gèst, ânca se la gh' è sèimper stêda leêla. A la mōrt ed sō fiōla [[Matélda ed Canòsa|Matélda]], int al 1115, la sitê la s'é costituîda [[Cmûn Léber]].