Prēda ed Bişmântva: differenze tra le versioni
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nessun oggetto della modifica |
|||
Riga 1:
{{Metacaixa
| id=0
[[Image:pietra di bismantova castelnovo monti.jpg|right|thumb|300px| La Prēda vésta da la localitê Crōṣ ed [[Castelnōv di Mûnt]]]] ▼
| color=
[[Image:Pietra bismantova.jpg|thumb|left|400px|La Prēda ed Bişmântva▼
| bt1=Arzân
| bticona1=[[File:Bandiera di Reggio Emilia.PNG|16px]]
| ps1=
__NOTOC__
{{dialort | dial=Arzân}}
▲[[Image:pietra di bismantova castelnovo monti.jpg|right|thumb|
La ''' Prēda ed Bişmântva''' ( '''Pietra di Bismantova''' in [[italiân]]) l’é ‘na carateréstica furmasiòun ''geolôgica'' ed l' [[Apenèin arzân]], ind al cmûn ed [[Castelnōv di Mûnt]], paèiṣ ch' a 's câta al só pē e in [[pruvîncia ed Rèz]], a 45 km dal [[Rèz|Cèinter principêl]]. A’s presèinta cme ‘na strèta e êlta spianêda cun al parèidi a strapiòmb dal tóti al pêrt, ch’ al 's vèd işolê tr’ al muntâgni ed j Apenèin.
==Geologéia==
La Prēda l’é fâta da ‘na rôcia ed prēda da depôsit ed séngia sōvra un livèl ed mêrni, al tót al s’è uriginê cme fònd marèin int al peréiod ''miocènich''. A gh’în dèinter di gós ed cunchéli i e rèst insasî carateréstich ed ‘n’ambiĵnt ‘d un paèis africân.
La sfisurasiòun e la rutûra a pès e pcòun gnûdi dôp dal livèl ed la prēda, gnûda dôp la ruṣghêda, l’à lassê intât la pursiòun lé aṣvèin. La séma ‘d la Prēda la rîva a 1047 mēter insém al livèl dal mêr.
[[Image:pietra salame reggio emilia.jpg|right|thumb|350px| La Prēda vésta da Mûnt Ròs, [[Carpnèida]]]]▼
==Al piânti, al j êrbi e al bèsti ed la zôna==
▲[[Image:pietra salame reggio emilia.jpg|right|thumb|
La séma spiâna ed la rôcia l’é in grând pêrta a prê e parsialmèint buschîva. În presèint albarèin cme la [[linsōla]], al [[zèiver]], al [[bôch biânch]], la [[znèstra]], la [[brógna]] e la [[rōsa]] salvâdegh.
Êlber da séma, per la pêrta pió grôsa, în la [[rurèla]], al [[sèr]], l' [[âser]], al [[carpanèin]] e al [[téli]]. Insém al spurgînsi ed la rôcia a s’ în adatê di gèner gióst per ambiĵnt sèch cme al [[tém]].
L'êlta spianêda e la zôna d’atōrna în pîn ed bèsti salvâdegh cme al [[cinghiêl]], [[vōlpi]], [[tâs]], [[caveirōl]], [[lêvri]], [[rés]] e [[uṣê zanfadōr]].
==Stòria==
Catêdi ed lavōr fât a mân in prēda e pcòun cerâmich catê insém a la rôcia testimônien la preşèinsa ed l'òm in tèmp antîgh.
In època rumâna insém al rîvi ed la Prēda gh’é stê tirê só ‘na furtèsa ed difèişa. Insém al ruvîni de sté costrusiòun, int al XVIII sècol, a gh’é stê tirê só, al gh’é incòra al dé d’incô, l’èrem bedetèin cun atâch ‘na cēṣa avêrta al póblich.
Al teritôri l’é stê fèdev ed la faméja ''Dallo da Bismantova'' fîn al XVI sècol , quând l’é dvintê pêrt dal pusès ed j [[Este]]. Int al 1859 l’é dvintê pêrt dal nōv cmûn ed [[Castelnōv di Mûnt]].<br />▼
▲Al teritôri l’é stê fèdev ed la faméja ''Dallo da Bismantova'' fîn al XVI sècol , quând l’é dvintê pêrt dal pusès ed j [[Este]]. Int al 1859 l’é dvintê pêrt dal nōv cmûn ed [[Castelnōv di Mûnt]].
Al prémi scalêdi, in època modêrna, àn cumîncen da l'inési dal XX sècolo, quând a vînen sgnêdi al véi e i sintēr druvê incòra al dé 'd incō.
===Stôria dal nòm===
▲[[Image:Pietra bismantova.jpg|thumb|left|
Insém al j urégin dal nòm Bişmântva în stê dê divêrs parèir. Còl ch’ al sèmbra pió credébil al fà deşgnîr al nòm da la parôla ‘d urégi bişantèina: "Oysàmbaton" ch’a vré dîr 'difécil da rivêreg'. Cun al pasêr dal tèimp, la gînta l'à cambiê al nòm, fîna a rivêr a còl dal dé d'incō, è stê cambiê soquânti vuchêli, è stê zuntê "bis" davanti al nòm, ch' al gh'à gnînt da spartîr cun al "biş" latèin.▼
Insém al j urégin dal nòm Bişmântva în stê dê divêrs parèir. Còl ch’ al sèmbra pió credébil al fà deşgnîr al nòm da la parôla ‘d urégi bişantèina: "Oysàmbaton" ch’a vré dîr „difécil da rivêreg“.
▲
==Per rivêregh insém==
Dal parchèg dal mâchini in Piâsa Dante, a’s va só facilmèint in pôch minût ed pasegêda insém a ‘na strêda sfaltêda al Rifûg ed la Prēda e a l'Èrem, dōve a cumîncen i sintêr vèir e prôpri.
Divêrs percôrs sgnê dân diferèint livê ed dificoltê. La via pió cômda, e che la pōlen fêr ânca al persòuni mìa prâtichi e sèinsa particulêr atrès se mìa ‘na nurmêla tachêda cme un pêr de schêrpi robósti e un bastòun, la và a drē la parèida mezdé-sîra e la finés vêrs la séma cun un trât a gradòun. Al tèimp ed viâz stimê l’é ‘d un quêrt d' ōra, atravêrs trât buschîv e zôni ed bèli vidûdi.
Line 40 ⟶ 57:
La Prēda ed Bişmântva la vîn citêda da [[Dante Alighieri|Dante]] che al la nômina int la [[Divina Commedia| Divina Cumèdia]], e probabilmèint al l’à inspirê ind la spiegasiòun dal Mûnt dal [[Purgatorio (Divina Commedia)|Purgatōri]].
{{CITAZIONE|Vassi in Sanleo e discendesi in Noli,<br/>montasi su in Bismantova e ’n Cacume<br/>con esso i piè; ma qui convien ch’om voli;<br/>dico con l'ale snelle e con le piume<br/>del gran disio, di retro a quel condotto<br/>che speranza mi dava e facea lume |Dante, Divina Commedia - Purgatorio, canto IV}}
==='D âlmi e 'd bèsti===
Al gróp musichêl [[PGR]] (Per Grazia Ricevuta), prugèt ed [[Giovanni Lindo Ferretti]], ind al désch ''D'anime e d'animali'' al dèdica ‘na cansòun, ''Alla pietra'' - la préma ed l'âlbum, a la Prēda ed Bişmântva
{{CITAZIONE|Settore operativo euroasiatico<br/>area occitana del sud<br/>anno di riferimento locale: 2003, inizio estate<br/>Pietra di Bismantova<br/>Un temporale a scrosci, violento, tramonto<br/>due arcobaleni splendenti<br/>il concerto non si fa, non ci sarà<br/>qui comanda l'acqua, comanda il vento<br/>moderno è un ruolo subalterno|PGR, D'anime e d'animali, Alla pietra}}
===I prê ed Bişmântva===
I [[Modena City Ramblers]] ind al désc ''Dopo il lungo inverno'' a dèdichen a la Prēda la cansòun ''I prati di Bismantova''
{{CITAZIONE|lo sguardo si perde<br>fino all'orizzonte<BR>un falco risale <BR>la cima del monte <BR>
è una nuova alba che avanza dentro di me|Modena City Ramblers, Dopo il lungo inverno, I prati di Bismantova}}
== Colegamèint d’ed fōra ==
*[http://www.arrampichard.com Sît ‘d un gróp de scaladōr ed la Prēda ed Bişmântva]▼
| sel=1
▲*[http://www.arrampichard.com Sît ‘d un gróp de scaladōr ed la Prēda ed Bişmântva]
}}
[[Category:GEOGRAFIA]]
| |||