Emégglia: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
m Bot: Migrating 17 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1135779 (translate me)
Nessun oggetto della modifica
Riga 1:
{{Metacaixa
{{CASSETTO|ARZ|Emélia}}
|id=0
L''''Emélia''' ( Emilia in [[italiân]]) l’é ‘na regiòun stôrica ed l'[[Êlta Itâlia]] , che insèm a la [[Rumâgna]] la fōrma la regiòun ed l' [[Emélia-Rumâgna]]. <br /> La tôṣ al nòm da la [[Via Emélia]], strêda fâta fêr dal cônsol rumân [[Marco Emilio Lepido (cônsol 187 a.C.)|Emilio Lepido]] per coleghêr tra 'd lōr al sitê ed [[Rèmin|Rémin]] e [[Piasëinsa|Piaṣèinsa]].
|color=
|bt1=Arzân
|bt2=Bulgnais
|bt3=Frarés
|bticona1=[[File:Bandiera_di_Reggio_Emilia.PNG|16px]]
|bticona2=[[File:Bandiera_di_Bologna.PNG|16px]]
|bticona3=[[File:Ferrara-Stemma.png|16px]]
|ps1=
__NOTOC__
 
{{dialortCass | dial=Arzân |cass=ARZ}}
 
L''''Emélia''' ( Emilia in [[italiân]]) l’é ‘na regiòun stôrica ed l'[[Êlta Itâlia]] , che insèm a la [[Rumâgna]] la fōrma la regiòun ed l' [[Emélia-Rumâgna]]. <br /> La tôṣ al nòm da la [[Via Emélia]], strêda fâta fêr dal cônsol rumân [[Marco Emilio Lepido (cônsol 187 a.C.)|Emilio Lepido]] per coleghêr tra 'd lōr al sitê ed [[Rèmin|Rémin]] e [[Piasëinsa|Piaṣèinsa]].
== Cunfîn ==
 
== Cunfîn ==
I cunfîn geogrâfich emiliân în: a matèina i fióm [[Silêr]] e [[Raggn|Rèn]], che la divéden da la [[Rumâgna]], a nôt al fióm [[Po]], che la divèd da la [[Lunbardî|Lumbardìa]] e dal [[Vènet]], a mezdé al spartidōr dal j âcvi ed l' [[Apenén|Apenèin]], ch’ al fa da cunfîn cun la [[Ligûria|Ligória]], e cun la [[Tuscâna]].
 
La cumprènd al pruvînci ed [[Piasëinsa|Piaṣèinsa]], [[Pärma|Pèrma]], [[Pruvîncia ed Rèz|Rèz]], [[Pruvèinza ed Mòdna|Mòdna]], [[Frèra|Frêra]] e [[pruvénzia ed Bulåggna|Bològna]] (fôra che la zôna [[Iommla|imolèiṣa]]).
 
 
== Stôria ==
 
A partîr dal [[568]] d.C. (ân ed l'arîv di [[Longobêrd]] ind la [[Pianûra Padâna]]) fîn al [[1859]], l'Emélia la fêva pêrt ed la [[Lunbardî|Lumbardìa]] e i sô abitânt êren ciamê lumbêrd.
L’é vèira però che sté nòm l’é stê dê da i Longobêrd dôp avèir ocupê pêrt dal teritôri ed la regiòun gvernêda da [[Råmma|Ròma]] fâta dal sitê ed Forum Livii ([[Furlè]]), Forum Cornelii ([[Iommla|Imóla]]), Faventia ([[Faänza|Faèinsa]]), Bononia ([[Bulåggna|Bològna]]), Mutina ([[Mòdna]]), Regium ([[Rèz]]), osèja l'otêva regiòun d ‘ [[Augusto]], ciamêda apûnt Emélia.
Line 18 ⟶ 27:
 
{{CITAZIONE|Nei dieci mesi che volsero dalla pace di Villafranca alla spedizione dei Mille, l'Italia di mezzo diede prove di virtù civili meravigliose, ma col Piemonte corse dei pericoli gravi forse quanto quelli che il Piemonte stesso aveva corsi, prima della guerra del 1859. I duchi, gli arciduchi, i legati pontifici fuggiti dalle loro sedi, fin da prima di quella guerra, non avevano più osato tornarvi; e allora Parma, Modena, Bologna con la Romagna fino alla Cattolica, si strinsero in un solo Stato, che nel bel ricordo della gran via romana da Piacenza a Rimini, chiamarono l'Emilia.|Da ''[[I Mille|Storia dei Mille]]'', [[Giuseppe Cesare Abba]]}}
 
 
=== Antîga divisiòun polética ===
 
I principêl stêt che àn tôt pē int la regiòun, che tânt l’ àn sgnêda, în al [[Duchêt ed Mòdna e Rèz]], al [[Duchêt ed Pèrma e Piaṣèinsa]] e al [[Duchêt ed Frèra]]; Bològna l’ stêda per dimòndi tèimp la sitê ed cunfîn tra la Longoberdéia e la Rumâgna, mó tra vicèndi sfalsêdi al [[Stêt ed la Cēṣa]] l’ à quêṣi sèimper avû dal tót al pusès, fîn al [[Risorgimèint]].
 
|ps2=
{{dialortCass | dial=Bulgnais |cass=BLG}}
 
{{FINE_CASSETTO}}
 
{{CASSETTO|BLG|Emégglia}}
L''''Emégglia''' l'è 'na [[regiån]] stòrica d'l [[Èlta Itâglia]], ch'la métt insamm la regiån [[Emégglia-Rumâgna]] cun la [[Rumâgna]]. La tôl al nomm da la [[via Emélia|via Emégglia]], la strè ch'l à fât fèr al consol romàn [[Marco Emilio Lepido]] par lighèr insamm äl zitè ed [[Rèmin]] e 'd [[Piesänza]].
 
== Cunfén ==
 
I cunfén geogrâfic d'l Emégglia én: i fiòmm [[Siller]] e [[Raggn]] a maténna, al cunfén cun la [[Rumâgna]], al [[Po]] ed såtta, al cunfén cun la [[Lunbardî]], ed såura i mónt d'l [[Apenén]], al cunfén cun la [[Tuschèna]] e la [[Ligûria]].
 
Line 37 ⟶ 41:
 
== Stòria ==
 
Fén dal [[568]] d.C. (quand i arrivénn i [[Lungubèrd]] int'la [[Basa padèna]]) al [[1859]], l'Emégglia l'era pèrt d'la Lunbardî. Qual ch'l è vair l'è tignimôd che ste nomm l'è stè dè dai Lungubèrd dåpp ch'i avéven occupè la regiån guernè da [[Råmma]] ch'l era cunposta dal zitè ed Forum Livii ([[Furlè]]), Forum Cornelii ([[Iommla]]), Faventia ([[Faänza]]), Bononia ([[Bulåggna]]), Mutina ([[Mòdna]]), Regium ([[Rèz]]), la regiån ôt d'[[Augusto]], ch'l era ciamè ''Emilia'' in [[latén]].
 
Line 43 ⟶ 46:
 
=== Antîga divisiån puléttica ===
 
I stèd piò impurtant d'la regiån eran al [[Duchè ed Mòdna e Rèz]], al [[Duchè ed Pèrma e Piesänza]] e al [[Duchè ed Frèra]]. Bulåggna l'è stè par dî ân al cunfén stra i [[Lungubèrd]] e la [[Rumâgna]], mo a la fén l'è stè al [[Stèd d'la Cîsa]] ch'l à guernè par pió tänp, fén al [[Risorgimänt]].
{{FINE_CASSETTO}}
 
|ps3=
{{CASSETTO|FRA|Emilia}}
{{dialortCass | dial=Frarés |cass=FRA}}
 
L''''Emilia''' (la's ciama "Emilia" anca in [[Italian]]) l'è na regiòn storica dl'Altitalia, in du'c a stà anca Frara. Quand' ch'i à fatt la divisiòn pulitica dil región italian, i l'à misa insiem a la [[Rumâgna]] e al dì d'inquò le i è dò regiòn tacade: '''[[Emélia-Rumâgna|Emilia-Romagna]].
 
La's ciama acsì par via dal consùl rumàn [[Marco Emilio Lepido (cônsol 187 a.C.)|Marco Emilio Lepido]], che dal sò temp l'avea fatt far na strada par andar da [[Rèmin|Rimini]] a [[Piasëinsa|Piasénza]], la '''Via Emilia''', par l'apùnt, e acsì l'è dvantà al nom dla región.
Frara l'è la sola zità e pruìnza dl'Emilia, cl'è brisa sull'ass dla Via Emilia e c'la'n g'à mai avést nient da spartir con cla storia lì. Difàtt Frara l'è brisa gnuda sù co i antigh rumàn cumpagn' il zità dla Via Emilia, ma dal'[[Alt Medioevo]].
 
== Geografia ==
 
A gh'è na mità dla regiòn cl'è in [[Pianura Padana|pianura]] e la va su par giù da la Via Emilia, andand in sù infin al [[Po]], ad sòra a gh'è la [[Lunbardî|Lumbardia]] e al [[Vènet|Veneto]]; mentar ad sota dla Via Emilia i cmìnzza i [[Apenén|Apenin]], infin a rivar in [[Ligûria|Liguria]] e [[Tuscâna|Tuscana]]. Ad sóta dla pruìnza ad Frara e la dla dal turént [[Siller]], a Est ad [[Bulåggna|Bulógna]], a cmìnza la [[Rumâgna]].
 
Line 60 ⟶ 62:
Tutt chi paìs ch'i stà di là dal Po da vsin a Frara, a's pò dir c'na volta i era Emiliàn, parché i era sota i [[Esténs]] prima e sota al [[Papàt]] dòp. Quant Napoleòn l'ha ridisegnà i cunfin dl'[[Italia]], l'ha stabilì ch'l'Emilia la rivass infin al [[Po]] e la dlà i fuss bela tutt [[Vènet|venezziàn]].
 
|sel=1
{{FINE_CASSETTO}}
}}
 
[[Categoria:GEOGRAFIA]]